Құрмалас сөйлем — екі немесе бірнеше жай сөйлемнен құралып, күрделі ойды білдіретін, мағыналық жағынан өзара байланысты біртұтас сөйлем.
Қызметі жағынан оның жай сөйлемнен өзгешелігі жоқ, екеуі де ойды екінші бір адамға білдірудің құралы. Құрмалас сөйлем жасалу жолына қарай үш түрге бөлінеді: а) Салалас құрмалас сөйлем; ә) Сабақтас құрмалас сөйлем; б) Аралас құрмалас сөйлем. Құрмалас сөйлемнің белгілері:
кем дегенде екі жай сөйлемнен (синтаксистік компоненттен) құралып, әр сөйлемінде предикаттық қатынас болады. Кей жағдайда бастауыш айтылмағанымен, баяндауыш арқылы білініп тұрады. Ал құрмалас құрамындағы жай сөйлемнің әрбірінде баяндауыштың болуы міндетті;
жай сөйлемдер белгілі бір тәсілдер — баяндауыш формалары және шылаулар арқылы байланысқа түседі;
негізгі компоненттер — жай сөйлемдер мағынасы жағынан логикалық байланыста болып, біртұтас күрделі ойды білдіреді.
Құрмалас сөйлем компоненттерін өзара байланыстыруда интонацияның да айрықша қызметі бар. Алғашқы компонент аяқталмаған, ұласпалы интонацияға ие болады да, соңғысы аяқталған тиянақты интонацияда келеді.[1]
Объяснение:Құрмалас сөйлем — екі немесе бірнеше жай сөйлемнен құралып, күрделі ойды білдіретін, мағыналық жағынан өзара байланысты біртұтас сөйлем.
Халқымызда «Бірінші байлық-денсаулық» деген сөз бар. Алайда, қазіргі таңда осы басты байлығымызды тұншықтырып отырған бір дерт, ол - темекіге тәуелділік. Бұл қазіргі ғана емес, болашақ ұрпақтың да денсаулығына ерекше қауіп төндіретін қатер. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының деректеріне қарағанда, темекі шегудің салдарынан болатын аурулардан ХХ ғасырда 100 миллион адам көз жұмған, ағымдағы ХХІ ғасырда темекі Жер планетасының 1 миллиард тұрғынының өмірін алуы мүмкін. Жыл сайын миокард инфарктінен, инсульттен, обырдан, өкпе аурулары мен темекі тұтынумен байланысты өзге де аурулардан планетада 5 миллионнан астам адам көз жұмады және 600 000 жуық адам, оның ішінде төрттен бірін құрайтын балалар, енжар темекі шегуден қайтыс болады екен. Әлемде 90% өлім-жітімділік өкпе обырынан, 75% созылмалы бронхиттан және 25% жүректің ишемиялық аурулары темекі шегушілікпен негізделеді. Әрбір он секунд сайын планетада бір шылымқұмарпаз көз жұмады, ал 2020 жылға қарай бұл деңгей үш секундта бір адамнан қайтыс болу деңгейіне жетуі мүмкін. Мұндай қайғылы статистика Қазақстанда да кеңінен таралып отыр. Халықтың 27 пайызы немесе еліміздің әрбір төртінші тұрғыны никотинге тәуелділіктен зардап шегуде. Әсіресе, жас балалардың темекі тартатыны көңілді алаңдатады. Олардың 12 пайызы - 11 жаста, ал 5 пайызы 9 жаста темекі тартуды бастаған. Республикада 2013 жылғы сәуір айынан бастап сигарет қораптары пиктограммалармен темекішегушілікпен келетін обыр және өкпе эмфиземасы, миокард инфаркті, қол-аяқ гангренасы, белсіздік және бедеулік сияқты аурулардың фотобейнелерімен шығарылатын болады. Сарапшылар осындай шаралардан кейін бір миллионға жуық қазақстандық шылым шегуді тастайтынын болжап отыр. Бірқатар жылдар бойы Қазақстан Үкіметі халықаралық шарттарға сәйкес темекі өнімінің жарнамасын тыю, қоғамдық жерлерде, білім беру, мәдениет және денсаулық сақтау мекемелерінде темекі шегуге тиым салу сияқты жүйелі темекіге қарсы жұмыстарды атқарып келеді. Тек тыйым салумен темекішегушіліктің деңгейін төмендету мүмкін еместігі белгілі, сондықтан ата-аналар, оқытушылар, дәрігерлер бірлесе отырып темекішегушілікпен күресу бойынша кешеңді, тұрақты алдын-алу жұмыстарын жүргізіп отыру қажет. Кез-келген азамат өз денсаулығына жауапкершілікпен қарап, салауатты өмір салтын ұстану керек.
Құрмалас сөйлем — екі немесе бірнеше жай сөйлемнен құралып, күрделі ойды білдіретін, мағыналық жағынан өзара байланысты біртұтас сөйлем.
Қызметі жағынан оның жай сөйлемнен өзгешелігі жоқ, екеуі де ойды екінші бір адамға білдірудің құралы. Құрмалас сөйлем жасалу жолына қарай үш түрге бөлінеді: а) Салалас құрмалас сөйлем; ә) Сабақтас құрмалас сөйлем; б) Аралас құрмалас сөйлем. Құрмалас сөйлемнің белгілері:
кем дегенде екі жай сөйлемнен (синтаксистік компоненттен) құралып, әр сөйлемінде предикаттық қатынас болады. Кей жағдайда бастауыш айтылмағанымен, баяндауыш арқылы білініп тұрады. Ал құрмалас құрамындағы жай сөйлемнің әрбірінде баяндауыштың болуы міндетті;
жай сөйлемдер белгілі бір тәсілдер — баяндауыш формалары және шылаулар арқылы байланысқа түседі;
негізгі компоненттер — жай сөйлемдер мағынасы жағынан логикалық байланыста болып, біртұтас күрделі ойды білдіреді.
Құрмалас сөйлем компоненттерін өзара байланыстыруда интонацияның да айрықша қызметі бар. Алғашқы компонент аяқталмаған, ұласпалы интонацияға ие болады да, соңғысы аяқталған тиянақты интонацияда келеді.[1]
Объяснение:Құрмалас сөйлем — екі немесе бірнеше жай сөйлемнен құралып, күрделі ойды білдіретін, мағыналық жағынан өзара байланысты біртұтас сөйлем.