Казахский язык қос сөз. a) көйлек-көншек. b) ала жаздай. c) қоғамдастық. d) қарапайым. e) тұрақтылық. фразеологиялық тіркестің мағынасы. көзінің ағы мен қарасындай. a) ең атақты. b) ең құрметті. c) ең қымбат. d) ең әдемі. e) ең жақсы. бұрынғы өткен шақта тұрған етістік. a) оқитынсың. b) оқитын. c)
оқитынмын. d) оқығанбыз. e) оқыдыңыз. болымсыз етістік. a) ға саусағыңды шошайтпа. b) қаз – суда жүретін құс. c) орманға барды. d) қыс түсті. e) жабайы аңдар таулы, орманды жерлерде тіршілік етеді. бастауышы сын есімнен, баяндауышы зат есімнен жасалған сөйлем. a) ер қанаты – ат. b) тәуелсіздік –
бүгін мен болашақты жалғайтын алтын көпір. c) жасыл – менің сүйікті түсім. d) тіл – қылыштан өткір. e) ақымақты үйрету - өлгенді тірілту. атаулы сөйлем жасап тұрған сөз табы. «қыс». a) үстеу. b) зат есім. c) шылау. d) есімдік. e) етістік. тура мағынада берілген сөз тіркесі. a) екі жүзді. b) ақ
саусақ. c) жұбын жазбау. d) қара шаш. e) тас жүрек. синоним сөздері бар сөйлем. a) бейнелеу өнері жақсы ған. b) құрманғазының шәкірті, оқушысы дина болды. c) суретші сурет салды. d) бейнелеу өнерінің негізін салушы - ә.қастеев болды. e) қылқалам шебері өте көп. жұрнақтары бар сөздердің қатары. a)
сау, . b) қазақпын, оқушысы. c) әкем, анам. d) сауыншы, . e) көршілер, сабақта. «қайдан, қалай қарай? » сұрағына жауап беретін үстеу түрі. a) мөлшер. b) мақсат. c) мезгіл. d) мекен. e) себеп. мақсат бағыныңқының сұрақтары. a) қалай, қайтіп? b) қай уақытта, қашан? c) не үшін, не мақсатпен? d)
қайтсе де, не етсе де? e) қайтсе, не етсе? сөйлемде берілген фразеологиялық тіркестің синонимі. түнде анасы ойлап, көз ілмеді. a) ренжіді. b) ұйықтамады. c) ұйықтады. d) қуанды. e) сағынды. бастауыш қызметіндегі жалпылау есімдігі. a) ол тапсырманы бәрімізге түсіндірді. b) ға қажеттінің бәрі
жерден шығады. c) мен бәрімен бірге театрға бардым. d) жер – бәріміздің анамыз. e) оқытушы бәрінен бірдей сұрады. қайраттың өзі туралы айтқан пікірі a) «осы үшеуің басыңды қос, бәрін жүрекке билет». b) «болымсыз нәрсеге үйір қылмай, бойды таза сақтайтын, көрсеқызар жеңілдіктен құтқаратын мен емес
пе? » c) «әділет, ынсап, ұят, рақым, мейірбандық менен шығады, менсіз осылардың көрген күні не? » d) «менсіз пайданы іздей алмайды екен, ғылымды игере алмайды екен, залалдан қаша алмайды екен». e) «не дүниеге, не ақыретке не пайдалы болса, не залалды болса, білетін – мен, сенің сөзіңді ұғатын –
мен». шығармадағы негізгі ой қай кейіпкердің пікірінде екендігін анықтаңыз. a) ғылымның сөзінде. b) ақылдың сөзінде. c) бастың сөзінде. d) жүректің сөзінде. e) қайраттың сөзінде. автордың ойынша қасиетті деген қандай екенін анықтаңыз a) дүниеге лайықты өнер, мал тауып, абырой, мақсатты еңбексіз
табуға болатындығын түсінетін . b) аш кедейдің жайын ойламай, арын таза ұстайтын . c) жақсылыққа елжіреп ерімейтін, жаманшылықтан жиренбейтін d) өзгеге пайдасы мол, залалы жоқ, күшін орынды іске жұмсайтын, орынсыз істен бойын аулақ ұстайтын . e) пайданы іздеп, залалдан қаша алмайтын, ғылымды игере
алмайтын . мәтіннің тақырыбына сай келетін мақал-мәтел a) бөрінің аузы жесе де қан, жемесе де қан. b) досы көпті жау алмас, ақылы көпті дау алмас. c) жақсы аттың тісін ашпа. d) алтау ала болса, ауыздағы кетеді, төртеу түгел болса, төбедегі келеді. e) адаспаймын деген ер тал түсте жолдан адасады.
ғылымның айтқан ойларынан мағыналары жақын сөздерді анықтаңыз a) «жақсылыққа елжіреп еритін – мен, жаманшылыққа жиреніп, тулап кететін – мен». b) «не дүниеге, не ақыретке не пайдалы болса, не залалды болса, білетін – мен». c) «менсіз пайданы іздей алмайды екен, ғылымды игере алмайды екен, залалдан
қаша алмайды екен». d) «мен – денесінің патшасымын, қан менен тарайды, жан менде мекен қылады, менсіз тіршілік жоқ». e) «тәңіріні де сен танытасың, екі дүниенің жайын да сен білесің. бірақ сонымен бірге, амал да, айла да – бәрі сенен шығады».
ответ:
аяз би жаманұлы – қазақ халқының ежелден елге аты мәшһүр болған, аты аңызға айналып кеткен ақылгөй абыз, шешен, биі. оның есімі бүгінгі ұрпаққа «аяз би» ертегісі һәм «аяз би әлініңді біл, құмырсқа жолыңды біл» дейтін қанатты нақыл сөз арқылы сақталып жеткен. аяз бидің ғұмырнамасы жөнінде әр түрлі деректер бар. майқы би мән ң шежіресін жазған шапырашты қазбек бек тауасарұлы өзінің «түп - тұқияннан өзіме дейін» дейтін кітабында аяз бидің және оның серігі құмырсқа батырды «майқы би дәуірінде өмір сүрген, майқы мәнұлының оң жағында отыратын сенімді ақылгөй билер еді», - деп жазады. сонда бұл дерек бойынша, аяз би хижра жыл санауынан 711 жылы бұрын туып, 800 жылы дүниеден өткен, майқы мәнұлының замандасы болып шығады. ал зерттеуші ұлының «алтын сандық» атты кітабындағы шағын мәліметте аяз би хиуа хандығы дәуірінде өмір сүрген тарихи деп, оны xi - xii ғасырға жатқызады. бұл – әлі тереңірек зерттеуді қажет ететін мәселе.
аяз бидің қандай би болғаны, ілік қадір - қасиеті жөнінде қазақ энциклопедиясында былай жазылған: «бұрынғы қойшы, кедей аяз өзінің ақылдылығы, даналығы арқасында уәзір болады. ол мадан ханның бірнеше сынынан өтеді. оған шөп жаманы – қоға, құс жаманы – сауысқан екенін дәлелдеп береді. ханның тұлпарының сиырға, өзінің қара халыққа шатыстығын айырады. шартты жұмбағын шешіп, бай қызы меңді сұлуға үйленеді, ханның күншіл, ақылсыз қырық уәзірін өлімнен құтқарады. аяздың даналығын, достыққа адалдығын, сертке беріктігін, қайырымдылығын, әділдігін мадан мойындап, халық қалап, оны хан етіп көтереді».
майқы би өзінің төңірегіне ақылды, дана, би, шешендерді, батыр, , көріпкел әулиелерді көп жинап, олармен ақылдасып отырады. майқының әндір, мәді деген аспан әлемін, жұлдыздар сырын болжайтын білімпаздары болған. олар аспанға, жұлдыздарға қарап, мал - шаруа жайын, егіншілікке қолайлы мерзімді күні бұрын болжап, халыққа пайдасын тигізеді. ал аяз би сияқты дана билеріне өзінің оң жағынан орын береді екен. аяз бидің құмырсқа деген әрі би, әрі батыр жан серігі болыпты. қайда барса да екеуі жұбын жазбай жүреді. ол екеуі майқы бидің сілтеуімен қазылық құрып, көбінесе ел мен ел арасындағы елшілік, бітімгершілікпен айналысады. сондықтан да майқы би аяз би мен құмырсқаға көбінесе арқа сүйеп, оларға сенеді. ол екеуімен майқы би халық тағдыры, ел жағдайы, шаруа қамы жөнінде жиі - жиі ақылдасып, ой - пікір алысып отырады. кейде дәл жауап айта алмай, шалыс басқан заматта оларға ескерту жасап түзеп, бағыт беріп жібереді екен. бір жолы ол екеуі жарыса сөйлеп, майқының алдын кес - кестей беріпті, сонда майқы би оларға былай депті:
билер бүгін майқының алдын кесесің,
ертең жұрттың төбесін тесесің.
майқының да айтатын кебі бар,
айтуға аузының да ебі бар.
хан сөзінің қашанда бәрі дұрыс,
әзір сөзіме болма бұрыс,
ақылым алжыған жоқ,
ондайды болжағам жоқ,
орынсыз ауыз ашсаң,
екі би басарсың шоқ.
аяз би әліңді біл,
құмырсқа жолыңды біл.
ел арасында «аяз би әліңді біл, құмырсқа жолыңды біл» деген нақыл сөз содан қалса керек.