КАЗАХСКИЙ ЯЗЫК И ЛИТЕРАТУРА САПАРҒАЛИ БЕГАЛИН «ҚЫРДЫҢ ЖАС ТҮЛЕГІ»
Сапарғали Бегалин «Қырдың жас түлегі»
Мәтінде жауабы бар сұрақты көрсет.
Міне, бүгін Шоқан да жұртпен бірге Ертіс жағасына келді. Биікке шығып алып, арғы беттегі қара торғын далаға көз тастады.
Осы кезде оны алыстағы еліне деген сағыныш билеп кетті. Көз алдында жас туған төлдерге қуанысып, жүгірген балалар, қарбалас өмір елестеді. Осындай тәтті әсерде тұрған Шоқан арт жағына келіп қалған адамды да сезбеді. Ол әлдекімнің ауыр қолы тигенде ғана жалт бұрылды. Шоқан корпустың дәрігерін бірден таныды.
– Ғафу етіңіз, Василий Матвеевич, мен сіздің қалай келіп қалғаныңызды аңғармай қалдым, – деп әдеппен жауап берді.
– Оқасы жоқ. Иә, Шоқан, өзеннің арғы бетіне қарай қалыпсың, не көріп тұрсың?
– Туған елімді көріп тұрмын, – деді Шоқан Ертістің арғы бетіне қарап тұрып, – мына өзеннің арғы бетінде біздің ауыл бар ғой. Шіркін, барар ма еді, дала қазір қандай тамаша екен!
– Иә, иә. Сен қырдың жас түлегісің. Қыран қырды аңсамай тұра алмайды ғой! – деді дәрігер.
(131 сөз)
Сапарғали Бегалин «Қырдың жас түлегі» әңгімесінен үзінді.
Шоқан туған ауылына неге бара алмай жүр?
Шоқанның қасына кім келді?
Неге Шоқан дәрігерді танымай қалды?
1. Егер досыңа жақсы сөз айтсан, ол оған жақсы болып естіледі. 2. Ауыр сөз айтсан, ол таяқтан да қатты тиеді. 3. Адамның «амал - айласы» көп жағыдайда сөйлеген сөзінен бейнеленіп отырады, кейбіреулері ант-су ішіп, аузымен орақ орып, кез келген жерде үәде беріп жатады, нәтижеде ондай адамның әрекеті көп те, берекеті аз, елге де жек көрінішті болады, азабы көп те алқауы жоқ болып табаннан тұрады. 4. Әрбір маңызды сөз, атылған оқпен тең. 5. Егер сен бір мәлімет білмесең оны басқадан сұра, егер ол да білмесе, өзінен кішілерден кеңес ал. 6. Біліп тұрсан ла, сұрау керек. 7. Егер кітап адам жақсы болса, онда адам да соны оқып жақсы болады.
ответ Қазақ елінің тарихында, аса бір елеулі оқиғалар кезеңінде, халықтың тағдырына қайраткерлік қызметімен үлес қосқан тұлғалар тағылымы ұрпақтан-ұрпаққа мәңгілік өнеге болып сақталады. Қазақ қай заманда да төл тарихын, ата-тегін ауызша шежіре арқылы ұрпақтан-ұрпаққа жеткізіп отырған. Қазақ халқының бір ерекшелігі, халық өміріндегі әрбір елеулі оқиға мен құбылысын ой безбеніне салып, оны саралап, түйінін түйіп отыратын билердің жасаған іс-әрекеттері мен айтқан биліктері, кесімді сөздері ел жадында ұзақ сақталады.
Енді халық аузында, бұрынғы өткен ақын-шайырлар, жырауларымыз бен сөз шебері сұңғыла қарттарымыздың жыр-дастандарында есімі жиі аталатын Сәдір, Бекіш, Жабағы, Әзілкеш бабаларымыз, сол заманның батыр-билері туралы бір-екі ауыз әңгіме. Қарақожа ұранды Қаратамырдың Төребай биінің жалғыз ұлы Ысқақ қаза болып, Төребай би басын көтермей жатып қалған. Елдегі білікті кісілер келіп басу айтқанымен, басын көтермей теріс қарап жата берген екен.
Я в 9 классе