КІ, Т.О. -тай, -тал, -еке жұрнақтары: Ер-тай, өсім-тал, бас-еке, т.б.
-кер, -гер жұрнақтары: борышкер, мұра-гер, т.б.
-хана жұрнағы: ем-хана, т.б.
-күнем жұрнағы: пайда-күнем, т.б.
-ов, ев, -ева, -ова, -ин, -ист, -изм. Сәбитов, Балғабаева, Салғарин, машинист, т.б.
Бірнеше түбірден біріккен сөздерде, өзге тілден енген кірме сөздерде аралас буындар
кездесуі мүмкін. Мысалы: Екібастұз, Көкшетау, мейірбан, геолог, т.б.
2.
Оқылым мәтініндегі буын үндестігі заңдылықтарын көрсетіп, дәптерге жазыңдар.
Үлгі:
Жуан буынды сөздер
дариясына, ...
Жіңішке буынды сөздер
бетіндегі, ...
Аралас буынды сөздер
қыстыгүні,
3.
Сөйлемдерден ерін үндестігіне сай айтылатын сөздерді тауып, орфоэпиясы бойынша
жазыңдар.
Үлгі: жузіне - жузуне,..
Күн қатты ысыған кезде ѓу буланады. Көк жүзіне судың көзге көрінбес
буы жеңіл ауамен жоғары көтеріледі. Күн салқындағанда ауаның Жер бетіне
жақын орналасқан ең төменгі қабатындағы бу бұрынғы мөлшерін ұстай алмай
өте майда, ылғал түйіршіктеріне айналады. Содан тұман буы пайда болады.
D
Тыңдалым және айтылым (1)
така берілген ғылыми аныктамамен танысын дар Окылым мате
Бетпақ шөл, ойлы-қырлы панасы бар.
Сол жерде ел жоқ, көл жоқ өсіп-өнген,
Жәндіктің киік деген баласы бар.
Киікті қазақ және дейді бөкен,
Бетпақты байғұс бөкен қылған мекен.
Киікті атып аңшы өлтіргенде,
Жазықсыз жан өлді деп ойлай ма екен.
Бөкеннен сұлу аңды мен көрмедім,
Басқаға жануарды-ау теңгермедім.
Көздері мөлдір қара ақ бөкенді,
А кем көрмедім.
Азайды соңғы кезде байғұс бөкен,
Мың-мыңдап баяғыда жүреді екен.
Бұл күнде келе жатқан жолаушыға,
Кездесіп анда-санда саяқ некен.
Кей қазақ кәсіп қылып киікті атқан.
Мүйізін пайда қылып-ау шетке сатқан.
Сандалған бір киікті ұшыраттым,
Бір жылы-ау Бетпақ шөлде келе жатқан.
Бетпақта келе жатыр ақсақ киік,
Бір жүріп, бірде тоқтап, басын иіп.
Қоярға шыбын жанын жер таппайды,
Мергеннің кеудесінде болып күйік.
Тамады қара жерге аққан қаны,
Қиналып ентігеді шыбын жаны.
Боялып ақ денесі қызыл қанға,
Келеді әлі бітіп, жығылады.
Сандалып келе жатыр ақсақ киік,
Бір тоқтап, бірде жүріп әлін жиып.
Ақбөкен сахараның ботакөзі,
Атты екен қандай адам көзі қиып.
Ақбөкен сахарада қына терген,
Кім екен жапан түзде сені көрген.
Аяныш сезімі жоқ бір қазақ-ау,
Дәл көздеп жүрегінен атқан мерген.