Көнерген сөздер Қолданыстан шығып қалып, тарихи шығармаларда ғана кездесетін, мағынасы көмескі сөздерді
көнерген сөздер дейміз. Көнерген сөздер тарихи сөздер және архаизмдер болып екіге бөлінеді
Тарихи сөздер – қолданылған дәуірі өтіп, ескі заманның өзімен бірге көнерген тарихи атаулар.
1. Тарихи сөздерге ел басқарумен байланысты атаулар: хан, патша, уәзір, би, аға сұлтан, т.б.;
2. Қазір пайдаланылмайтын қару-жараққа қатысты сөздер: садақ, жебе, сауыт, айбалта, найза, адырна, 1б.;
3. Кеңес дәуірі тұсында қолданылған әкімшілік сөздер: қызыл отау, қызыл әскер, отарба, т.б. сөздер жатады.
Архаизмдер – халықтың тұрмыс-тіршілігіне, салт-сана, әдет-ғұрпына қарай әр дәуірде өзгеріп, басқа
сөздермен ауысып отырған немесе ескіріп кеткен сөздер. Архаизмдерге мата атаулары: торқа, биқасап, дүрия,
патсайы, т.б.
Әдет-ғұрып атаулары сауын айту, ұрын бару, бесік құда, бесік құда, барымта, т.б.
Үй тұрмысы, киім-кешек, ыдыс-аяқ атаулары лашық, жаппа, шпидем, күпі, сәукеле, саптыаяқ, кебеже, т.б.
Кейбір көнерген сөздердің қайтадан жаңаратын кездері де болады. Мысалы, кеңес дәуірі кезінде
қолданудан шығып қалған діни сөздер (имам, мешіт, ораза, айт, пітір, құран, т.б.), бұрынғы жыл атаулары (барыс,
жылқы, қоян, ұлу, т.б.), ай атаулары (наурыз, сәуір, маусым, қыркүйек, т.б.) Қазақстан Республикасы тәуелсіздік
алғаннан бері қайтадан жаңарып, қолданыла бастады.

1-тапсырма. Оқылым мәтінінің құрылымына талдау:
Кіріспе бөлім
Негізгі бөлім
Қорытынды бөлім
Кіріспе бөлімде не Негізгі бөлімде
жөнінде айтылған? қандай мәлімет
берілген?
Қорытынды
бөлімнің түйіні
қандай?

2-тапсырма. Оқылым мәтініне қарапайым
жоспар құрыңдар.


​

Объяснение:

Ақсу-Жабағылы Қазақстанның ең көне қорығы, сонымен қатар Орталық Азиядағы ЮНЕСКО биосфера қорығы дәрежесін алған ең алғашқы қорық. Теңіз деңгейінен 1000 м-ден 4280 м аралығындағы биіктікте Тянь-Шань тауларында орналасқан. Негізгі биік аймақтары өзінің таңқаларлық бейнелерімен жартылай шөлейттер ылғалды жазықтармен алмасып аршалы ормандарына өтеді. Ылғалды даладағы бай жазықтар аршалармен астасып жатқан жіңішке бұталардың өсуіне қолайлы жағдай туғызған. Көздің жауын алатын қатаң қарлы шыңдардың бөктерінде түрлі түсті альпі гүлдері жайқалып өскен. Ақсу-Жабағалы сирек кездесетін, тек осы аймақтарға ғана тән өсімдіктер мен жануарлардың отаны. Бұл жерден тау қойын, ешкісін, маралдарды және еліктерді, сілеусіндер мен қар қабыландарын, қасқырлар мен түлкілерді, аюлар мен тағыландарды, ақкүмістерді таба аласыз. Осы жерлерді сарышұнақтарды да көруге болады.

Құстар әлемі өте бай. Жоғары аспанда мұртты грифтер, грифондар, жыланбүркіт пен алтын қырандар қалықтайды. Тасты жартастардың арасынан тау кекіліктерінің ұяларын, қар арасынан тылсым қар әтештерін кездестіресіз. Жапырақты орман көлеңкесінде от жалыны тәріздес шыбын ұстағыш қараңдайды. Тоқылдақтың ысқырған дауысы сыбызғының әнін еске салады. Күн сәулесі ойнаған жазық далаларында көбелектер ойнайды, арасынан сирек кездесетін Аполло көбелектерін де көруге болады. Өсімдіктер әлемі таңқаларлық. Кішкентай тас ағашы өзінің тамыр жаюымен белгілі. Амарантус Грандифолия өсімдігі бағалы майға толы. Грейг қызғалдақтары тау алаңқайларында қызыл жалындай жарқырайды. Қызғылтым флокулаларға Қоқанд Моринасының жеңіл гүлдері жиналады.

Казахская версия

Қазақ нұсқасы

Біз Қазақстан тарихы бойынша Ұлы Жібек жолы тақырыбын қозғағандықтан Мен білемін: Ұлы Жібек жолы Қытай мен Византияны байланыстырды, Ұлы Жібек жолының ұзындығы 7 мың км, Ұлы Жібек жолының негізгі тауары(а) Жібек болды, көшпенділердің қандай тауары қытайларды ерекше қызықтырды жүн және тағы басқалар.

Жібек Ұлы Жібек жолының негізгі өнімі болды.

Ұлы Жібек жолы Қытай мен Византияны байланыстырды.

Жібек жолы Отырар, Тараз, Сайрам, Түркістан , Суяб, Баласағұн және басқа да қалалар арқылы өтті.

Русская версия

Орыс нұсқасы

Так как мы по истории Казахстана затрагивали тему Великий шелковый путь я знаю: Великий Шелковый путь соединял Китай и Византию, Протяженность Великого Шелкового пути 7 тыс км, Основным товаром Великого Шелкового пути был(а) шелк, Какой товар кочевников особенно заинтересовал китайцев шерсть, и еще многое другое.

Основным товаром Великого Шелкового пути был шелк.

Великий Шелковый путь соединял Китай и Византию.

Шёлковый путь проходил через города: Отрар, Тараз, Сайрам, Туркестан , Суяб, Баласагун и другие.