I. — Ауылды аждаһа аралағанына бір жұма болды. Әр күні түстен кейін қой-қозы, бота, тайды жұтады да жоқ боп кетеді. Атқан оң дарымайды. Әзірге адамға ауыз
Шарасын таппай
салған жоқ. Кейін қайтерін кім білсін?
деді садақ ұстаған жігіт.
Аждаһа
дал болдық... Ойбай... Әне... Тағы келді,
деп сөзін жалғастырды жігіт.
Күлән деген.. жесір әйелдің үйінің жанындағы суы тартылып кеткен ескі құдықтан
Жанқожа қылышын алып, солай қарай жүрді. Қасындағы адамдар жан-жаққа
қашты. Ауыл ақсақалы, жасаң басшысы, сауыт, дулыға киіп қару асынған бес-алты
жігіт амалсыздан ізіне ерді. Мақұлық үйдің арт жағында тұрған құлынды алып жұтқалы
тұр екен. Жанқожа жылдам «Құран» оқыды да ақырып, қасына жетіп барды. Тез
қылышын көтерді.
Лезде айбатынан айырылған мақұлықтың көзінен пора-пора жас ағып, сылқ етіп
алдына жата кетті. Оның бейшара халін көрген Жанқожа қылышын түсірді.
Аварван әкеліңдер! - деді сосын одан отты жанарын алмастан...
Жасақ басшысы жүгіріп қараша үйге кірді де ентелей жетті. Артына қарамастан
қолын созған Жанқожа одан зерен кеседегі сүтті мақұлықтың басына шашып жіберді.
Мақұлық көзінен жас тамшылаған күйі Жанқожаға бір қарады да кері бұрылып,
ақырын-ақырын жоқ боп кетті. Сұсты мақұлықтан құтылғанына қуанған адамдар қатты
қуанды.
ІІ. Жанқожа екі күн ақсақалдың үйінде жатты. Аждаһа қайта оралмады. Ауыл
адамдары үрейден арылып, тасаттық берді. Үшінші күні еліне қайтты. Үлкендер
батасын жаудырып ауыл іргесіне дейін шығарып салды. Ауылдан ұзап шыққан соң
тізгінді босатты...
Түн. Жұлдыздар жымыңдайды. Шалқалай туған айдың жарығынан жол бедері анық
байқалады. Қызылқұмның ішінде торы атты құстай ұшырып келеді. Кенет алдынан
ақ отау көрінді. Айналасында қаз-қатар тізілген сансыз шам жанып тұр. Бұл жер таныс
сияқты. Анадай жердегі сексеуілге көзі түскенде барып, мұның жылқының өлексесі
жатқан жер екенін бірден сезе қойды. Демек, торы ат жүйткіген екен. Әйтпесе, бұл
жерге ертең түске тарта жетуі тиіс еді. Он сегіз мың ғаламның тылсымын кім түсінер
дейсің?! Өз көзімен көріп өткен жазық далаға айналасында әскері жоқ демесең, хан
ордасы көшіп келгендей. Әдемі ақ отаудың жанына барғанда іштен ханшадай киінген
сұңғақ бойлы қыз шықты. Инабаттылықпен басын сәл иіп сәлем берді:
Жолаушы, алған бағытыңыз алыс көрінеді. Бір түн қонақ боп тынығып алыңыз!
Жанқожа ізет сақтап қызбен амандасты. Астындағы торысы аман болса, ауылының
алыстығы білінбейді. Айдаладағы ақ отаудан шыққан қыздың қолқасынан гөрі бұл
жерде қандай сыр бар екендігі көбірек қызықтырған тәрізді. Құранды ердің басына
байлаулы тұрған сусын құятын ыдысын алған соң, атын қоя берді. Ыдыстағы суға
жуынып алды. Қыздың соңынан үйге кірді де төрге озды. Дастарқан жайнап тұр екен.
«Мынадай таңсық тағамдар елдің дастарқанында болса ғой» деп ойлап отырды.
Найти существительные и прилагательные
Мен таныған Абай.
Абай - ақын, ағартушы, жазба қазақ әдебиетінің, қазақ әдеби тілінің негізін қалаушы, философ, композитор, аудармашы, саяси қайраткер, либералды білімді исламға таяна отырып, орыс және еуропа мәдениетімен жақындасу арқылы қазақ мәдениетін жаңартуды көздеген реформатор. Абай ақындық шығармаларында қазақ халқының әлеуметтік, қоғамдық, моральдық мәселелерін арқау еткен. Абай Шығыс пен Батыс мәдениеті мен өркениетін жетік білген. Бірқатар әлем ойшылдарының еңбектерімен жақсы таныс болған. Болашақ ақынның дүниеге көзқарасының қалыптасуына оның озық ойлы орыс зиялы қауымының өкілдерімен араласуы орасан зор ықпал етті. Абай — ұлы ақын әрі ойшыл. Ол өз төңірегіндегі адамдардың, жақындары мен шәкірттерінің бойындағы өз халқына риясыз берілгендікті, оның мүдделерін қорғау қасиеттерін қолдап отырды. Ұлы ақын жас ұрпақты имандылыққа, адамгершілікке, ғылым-білім үйренуге шақырды. жастарды бес нәрседен — өсектен, өтіріктен, мақтаншақтықтан, еріншектіктен, бекер мал шашпақтықтан қашық болуға, бес асыл іске — талап етуге, еңбекті сүюге, терең ойлай білуге, қанағатшыл болуға, қайырымды рақымшылық жасауга шақырды.
Абай жастардың бойындағы кеселді кемістіктерді, арсыздық пен ұятсыздықты, дөрекі надандықты тәрбие және білім беру арқылы жоюға үндеді. Ақын ол үшін қазақ балаларын оқытатын мектептерді көптеп салуды жақтады.
Менің балалық шағым Ақтөбе өңіріндегі Шалқар қаласындағы Шілікті дейтін атының өзі керемет бір елді мекенде өтті. Біздің үйде менің бір апам, бір ағам бар. Үшеуіміз өте тату болдық. Ағам үлкен оны көбіне еркелетіп ұл деп жұмсамайды. Ал бізді апамыз екеумізді кқп жұмсайтын. Әрбір баланың балалық шағы өте қызықты, ойынға толы болады. Сол сияқты менің де балалық шағым қызықты өтті. Көршілердің балаларымен күнде төбелесіп қалатынбыз. Ауылға қаладан қыздар, балдар қыдырып келеді солармен танысып, көшеге шығып асыр салып ойнайтынбыз. Ешқашан ойынға тоймай, үй көрмейтінбіз. Менің әжем өте қатал адам болатын күнде кешкісін ойнап келгенде қайда жүрсіңдер деп бізді ұратын. Ертеңісіне бізді күні бойы су тасуға, тезек теруге, тапай басуға жаза ретінде салып қоятын. Осындай тірліктің арқасында еңбекқор болып өстік. Осы кезде сол әжеме үлкен алғыс айтам. Бізді жұмысқа салып қояды деп жыласақ, ол бізді еңбекке үйренсін деп жұмыс жасатады екенғо. Қазіргі балалар өте бақытты сол кездердегідей қазір ешкім тезек теріп, тапай басып, тіпті суды да тасымайды. Мен қазір де өте бақытты баламын. Себебі ата-анам қасымда, өмірлік ұстанымым бар, бақытты жанмын!