: Этимологиялық сөздіктерді,қазақ мақалдары мен мәтелдерінің жинағын пайдалана отырып, Махмұд Қашқари сөздігінде кездесетін мақал-мәтелдердің қазіргі қазақ тіліндегі баламаларын тауып жазып, мағыналарына түсінік беріңдер. Байырғы түбірлік сөздер мен сөз тіркестерің күллі түркі халықтарына ортақ екендігіне көз жеткізіңдер.
а) Йығач ұзын кәс,тәмур қысқа кәс.Әрдәм башы – тіл.Йазмас атым болмас, йанылмас білгә болмас.Құш қанатын, ер атын. Аш татығы – тұз.
ә) Ағыз йесә, көз уйалур. Өкуз азақы болғынша, бұзағу башы болса иіг. Ач не йімәс, тоқ не тімәс. Кіші аласы ічтін, йылқы аласы тыштын. Іңгәк ыңыраса, боту бозлар. Қош қылыч бір қынқа сығмас. Балық субда, көзі ташта.
б) Қорада лақ туса, өрісте оты өнеді.Аш не жемейді, тоқ не демейді. Дос адамнан артық нәрсе сұрамас болар. Қас кетсе, көлді үйрек иемденер. Тай ат болса – ат тынығады, ұл өссе – әке тынығады.Су татырмағанға сүт бер.
(досыныздың аты),сәлем!
Қалың қалай? Сабағын қалай?
Менде барлығы жақсы. Мен сабақта беске шықтым. Бүгін мен өз хатымда саған мектебім жайлы айтқым келеді. Мен мектебім үлкен. Ол үш қабатты. Ауласында футбол ойнауға арналған жер, транажёрлар бар. Мектептін алдында гүлдер, ағаштар өсіп тұр. Олар өте әдемі! Ал мектептін ішінде асхана, спорт залы, хореография залы, акт залы, кітап оқитын жер және көптеген кабинеттер бар. Олар кең, жарық әрі таза. Сыныптардың ішінде парта, орындық, тақта, терезе, компьютер, шкаф, мұғалім үстелі және гүлдер бар. Маған өзімнін мектебім ұнайда.
Ал сенің мектебін қандай?
Сау бол,(досыңыздың аты)
Сәлеммен,(сіздің есімініз)!
Ұстаз… Оңашада отырып ұстаз туралы ойға кетсем, көз алдымнаақжарқын мінезді, ақ жүректі, жылы жүзді ұстаз бейнесі көрініп, мені қиялға батырып, еріксіз нұрлы естеліктерге жетелей жөнеледі…Ұстаз бейнесі – шәкірт үшін адамгершіліктің ең жоғары үлгісі. Ұстаздың лаулаған жалыны — әр жүрекке жылу сеуіп, нұр құятын қуаттың, өмірдің қайнар көзі. Тіршіліктегі шырақтың сөнбес ошағы. Ұстаз — өзінің бар күшін, бүкіл өмірін бала тәрбиесіне бел буған періште.Ұстаз — бұл қасиетті мамандық иесі, менің арманым бойынша, өте қайырымды, ешкіммен ешқашан сөзге келмейтін, сабақ барысында оқушыға деген қол үшін аямайтын адам…
Ұстаз деген кім? Ұстаз – шәкірттерін білім нәрімен сусындататын адам. Ұстаз болу — екінің бірінің қолынан келмес, әрі аса үлкен жауапкершілікті қажет ететін жұмыс. Себебі, ол дәрігер сынды жас түлектердің болашағына жауапты. Бала өмірге қадам жасаған сәтте оның жолында небір қиындықтар кездеседі, сол кезде өзінің тәжірибесімен бөлісетін а ң өмірінде өшпес із қалдырады. Ата-анамыз біз өмірге келген күннен бастап: жүріп-тұруға, оқуға, санауға, жаза білуге, қоғамдық орындарда өзімізді қалай ұстау керек екендігін үйретеді. Алайда ата-ананың үйде берілген тәрбиесі жеткіліксіз, өйткені олар балаға өзінің нәрестесі ретінде қарайды. Ата-анамыздан кейінгі ақылымен бөлісер, ар-ұятты бойғы сіңірер бірде-бір адам болса, ол – ұстаз. Ал мектептегі ұстаз балаға жеке адам, тұлға ретінде қарайды.
Осыдан он жыл бұрынең алғаш мектеп табалдырығын аттап кірген сәтімде күлімдеп қарсы алған, қолымнан жетектеп партаға отырғызып, «Әліппе» кітабын ұстатқан, алғаш әріп үйреткен-менің сүйікті де ең алғашқы ұстазым –Бота Диханбаевна. Ол кісі- менің ақылшым, алғашқы данышпаным, өмірге бағыттаушым болды. Оның жайдары күлімдеген көздерін үйде күнде көріп үйренгендіктен бе, біраз уақытқа дейін тентектеу болып өстім. Әліппені жаттатпай ұйқы бермейтін. Бұған өте қатты ашуланып, төрт қабырғаның төрт бұрышында да тұрып шыққан да кездерім болды. Қазіргі күнде алғашқы ұстазыма дән ризамын. Өйткені мен алғашқы ұстазымнан білім жолының таза, тура, әділ жол екендігін ұқтым.Бәрімізді өз баласындай көріп, ақыл айтып, көп нәрселерді үйретіп жүретін осы жанның орны мен үшін қашан да ерекше. Өмірде өз анаңнан кейінгі қадірлі тағы бір адам болса, ол- алғашқы ұстазым.
Бастауыш сыныпта жылап оқыған әліппем, бүгінгі күні маған «Әдебиет» деген үлкен әлемнің есігін ашты. Осы үлкен есікке барар жолды ұстазым Айгүл Мухсинқызынан тапқан болдым. Айгүл Мұхсинқызы-оқу үрдісінде оқушылармен қарым-қатынас үйлесімділік құрған ұстаз. Алғашқы күннен бастап сабаққа деген қызығушылығым оянған болатын. Айгүл мұғалім-өз ісінің шебері. Себебі, бізге қиын кезеңдерде қол ұшын созудан шаршаған емес.Ол кісі — алтыннан да бағалы ойларын, ақыл-кеңесін беруге әрдайым дайын жан.Сынып жұмысынан тыс тапсырмалар беріп, шығармашылығымызды шыңдатады. Ұстазымның келбетінен өз мамандығын сүйетін мұғалім екендігін бірден түсінуге болады.
Әр оқушының пәнді жақсы білуі пәнді оқытатын ұстазына байланысты екені баршамызға белгілі. Егер оқушы мен мұғалім арасында қарама-қайшылық болса, ол сабақтың қаншалықты қызық болғанымен де баланың оны білуіне құлқы болмайды, сабақты оқығысы да келмейді. Мұғалімдер өз елінің жас болашағына тәлім-тәрбие береді, бұдан тек қана баланың өмірі қалыптаспайды, сонымен қатар бұл ұлттың, елдің қоғамы қалыптасады. Қазақстанның өркендеуіне, алдыңғы қатарлы елдер қатарына қосылуына үлкен әсер етеді.
…Әрбір шәкірттің өзі сүйген, жылдар бойы тәлім алған ұстазының аяулы бейнесі көкірек көрігінде, жүрек түбінде сақталуы заңдылық. Себебі, ұстаз – баланы адам қылып тәрбиелеп, күлімдеген, күнім деген, сенің жүрегіңе болашаққа мақсат қоя білуге сенім ұялатқан зор тұлға.