Етістіктен сын есім жасайтын жұрнақтар:
-ек
Труы заңды.
жабысқақ, тайғақ, бөлек
-ық, -ік, -қ, -к
тұнық, сирек
-ғыш, -гіш, -қыш, -кіш
Есім создеп сын есім
жасайтын жұрнақтар:
-ды, -ді, -ды, -ді, -ты, -ті
таулы, өнерлі, орманды
-сыз, -сіз
ормансыз, еңбексіз
~гы, -гі, -қы, -кі
қысқы, төменгі, ішкі, жазғы
-лық, -лік, -дык, -дік, -тық, -тік
балалық, адамдық
-шыл, -шіл
ойшыл, еңбекшіл
- шаң, шец
ашушаң, көйлекшең
-дай, -дей, -тай, -тей
үкідей, жолбарыстай
-кер, -гер
найзагер, табыскер
-коїl, -қор
өзілқой, еңбекқор
-паз, -імпаз
өнерпаз, жеңімпаз
-и, -ы, -і
әдеб, қазақы
-ғыр, -гір, -қыр, -кір
алғыр, білгір, тапқыр
-шақ, -шек
тартыншақ, сүріншек
-ыңқы, -іңкі, -ңқы, -цкі
басыңқы, салбыраңқы
-ынды, -інді, -нды, -нді
104,14 см, ені – 66,04 см, ұзындығы – 132,08 см.
биіктігі
лық:
-балы, -белі
асырмалы, жаппалы,
көшпелі
-ымды, - імді, -мды, -мді
төзімді, қонымды,
-аған, -еген
қап(б)аған, теп(б)еген
-улы, -улі
байлаулы, ілулі
-ма, -ме, -ба, -бе, -па, -пе
бояма, қызба, еспе
Ferrari 250 GT.
OKALITIM
6-тапсырма. Мәтінді оқы.
түрі болып табылады. Автомобиль
122
123
ЕСТЕ САҚТА! Туынды сын ЕСІМНІҢ ЖАСАЛУЫ
елгілі. Автомобиль тарихы бүкіл дүние жүзінде болған авто-
ядаюцияны қамтиды. Қазіргі автомобильді жүз мыңнан астам
ойының жемісі деуге болады. Автотеолік тарихын айтқанда,
алғашқылардың тізімінде қозғалтқышты көліктің теориялық
хедтеулерін суреттеген Леонардо да Винчи мен Исаак Ньютон
өздігінен қозғалатын көлік түрлерін жасап шығару талапта-
ры XVI ғ. басталғаны белгілі. XIX ғ. соңы мен ХХ ғ. басында
Алектр және бу қозғалтқышты автомобильдерді бензинді автомо-
більдер ығыстыра бастады.
Америкалық кәсіпкер Генри Фордтың «Форд-Т» моделін жа-
сап шығаруы жөне 1913 жылы оны шығаратын арнайы кон-
вейердің өндіріс көлемінің артуы есебінен автомобиль бағасы ар-
зандап, көпшілікке қолжетімді көлік түріне айналды.
Уақыт өткен сайын әлемдегі көліктердің саны ғана емес, түрі
ясуынды, үйінді, жасанды
де көбейіп келеді. Қазір үлкен көшелерде өте шагын автокөліктер де
-Малы, -мелі, -палы, -пелі,
жүретін болды. Мысалы, Ұлыбритания азаматы Перри Уоткинс
Осындай шағындығы арқасында бұл көлік 2009 жылы 9 мамыр-
да Гиннесс рекордтар кітабына енген (суретте).
Автокөліктердің сатылым бағалары да адам ойына сыймастай
өзгеріп отырады. Әлемдегі ең қымбат автокөлік
«Автомобиль» сөзінің мағынасы өздігінен қозғалатын, жолау.
шыларды және жүкті тасымалдауға арналған дөңгелекті көлік
— кем дегенде 4 доңғалағы
бар, өз энергия көзімен қозғалысқа келтірілетін көлік құралы.
-Гақ, -ген, -қақ, -кек, -ақ,
жүзгіш, айтқыш, жазгыш
жасаған «Wind Up» (Уинд ап) көлігінің тұрқы адам таңғалар-
Автомобильді тек бір өнертапқыш бір күнде ойлап шығармағаны
9тапсырма
Пікір :Оқыған мәтін бойынша өз пікіріңді бір сөйлеммен жаз
Дәлел:Өз пікіріңді бір сөйлеммен дәлелде
Мысал:Пікіріңді өмірмен байланыстырып , Мысал келтір
Қорытынды Тақырып бойынша қорытынды жаз
Тaбиғат сөзі кең ұғым. Табиғaт өзіміз тіршілік етіп өмір сүретін орта. Осы тaбиғаттың мейіріне бөленіп, aдaмзат ғұмыр кешеді. Табиғат адамға пана болумен қатар, ғaжaйып көркемдігімен де тамсандырады. Шыңында мәңгі қар тұрақтаған ақ бас таулар, сылдырап аққан өзен, жаз келсе, жапырағы жайқалып шыға келетін ағаштар, жерге төселген кілемдей жап-жасыл шөп жаныңды баурайды. Кең даланы нұрға бөлеп, арай төккен таң шапағының көрінісі ешкімді бей-жай қалдырмасы анық. Туған жер, өскен ел жүрекке жылы сөздердің бәрі де табиғат деген тaңғажайып ұғыммен бірігіп жaтaды.
Таулар – жер бетінің жазықтардан оқшау көтеріліп жатқан қатпарлы және қатпарлы-жақпарлы құрылымды бөлігі. Ұзындығы жүздеген және мыңдаған км-ге дейін созылады. Негізінен түзу сызықты (Үлкен Кавказ, Пиреней) немесе доға тәрізді (Альпі, Карпат) көтерілімдер болып келеді.Таулар алып жатқан көлеміне,құрылымына,жасына қарай: Жота, Тау Жүйесі, тау массиві, таулы қырат, таулы үстірт, тау сілемі болып бөлінеді. Аралықтарындағы аласа көтерілімдер, оларды бөліп тұратын ойпауыттардың (тауаралық ойпаңдар, тау аңғарлары, т.б.) бір-бірімен үйлесуінен тілімделеді. Таулар жерсілкінулер мен жанартау атқылауынан жиі көтеріліп, әдетте тектоник аймақтарда қалыптасады. Пайда болуына қарай тектоник таулар – қатпарлы немесе қатпарлы-жақпарлы құрылымды, бірнеше км-ге көтерілуімен және жер бедерінің қарқынды қалыптасуы мен терең тілімделуімен ерекшелінеді; эрозиялық Таулар – неотектоникалық көтерілімдерге ұшыраған, өзен аңғарларымен және уақытша ағын сулармен тілімделген, жер бетінің үстірт тәріздес көтеріңкі бөлігі; жанартаулық Таулар – жас таулы аймақ немесе көне платформалық құрылым үстіндегі жанартаулық конус, жоғары көтерілген лавалық жабынды таулар болып бөлінеді. Таулар бедерінің негізгі элементтері – шыңы, басы, жоны, беткейі, етегі, өзен аңғарлары. Жазық жер бедерінен айырмашылығы тілімделуінің айтарлықтай тереңдігі мен уатылуы, барлық табиғат жағдайларының ала-құлалығы мен қарама-қарсылығының күшеюі. Таулы аумақтың негізгі геогр. заңдылығы – ландшафтың биіктік белдеулілігі (биіктік белдемділік) анық көрінеді. Тауларды биіктігіне қарай аласа (1000 м-ге дейін), орташа (1000 – 3000 м), биік таулар (3000 м) деп бөледі. Дүние жүзіндегі ең биік тау – Гималайдағы Джомолунгма (Эверест) (8848 м), Қазақстандағы ең биік тау – Хантәңірі (6995 м).