ЭКСПО-2017 Астанада өтед
кариесiнде мемлекеттер өздері
згергетика сатаабағы техни-
каты етістіктеріне бараа
Expтты таті етті. Олар қазіргі
кезде страгасса ие батамалы
ерга кездерін алу максаты-
тағы хагараға артен таныс
тырды. Саркылмайтын опергия
Eye саулесі, ет, херасты сулары арката заергия алу -
Кариеге қатысқан мемлекеттерін баламалы энергетика саласы-
Столтен-ала (
Тариалана
кездері
болашақта адамзатка кажетті ресурс түрі.
дағы жетістіктері аз емес. Мәселен, Ұлыбритания ва елінде тұты
нылатын энергияның 19 пайызын жаңартылатын қуаттан алады
екен. Сонымен қатар ағылшындар баламалы энергия үлесін алдағы
10 жыл ішінде 60 пайызға дейін арттыруды көздейді. Ал Коста-Рика
бұл көрсеткішті қазірдің өзінде 90 пайызға дейін теткізіп, жанар-
тылатын энергия саласында гаетекші мемлекетке айналып отыр.
2017 жылы еліміздің бас қаласында баламалы энергетика және
«жасыл» экономиканы енгізу мен дамыту мәселелерімен айна-
лысатын ғалымдардың, ізденушілердің әлемдік пулы бас қосты.
Шараның басты міндеті көрмеден соң астананың баламалы энергетика
алемдік пул – барлық қатысушылардың табысы ортақ қорға түсетін уақытша
бірігу
д​

Төрт түлік мал төлінен бастап:

Түйеде:

1 жасқа дейінгі төл - бота;

1 - 1,5 жастағысы - буыршын (ұрғашысы - бұзбаша) деп аталады;

піштірілген еркек түйе - атан, қосөркешті еркек түйе - бура, сыңар өркештісі - үлек;

қос өркешті (айыр) және сыңарөркешті (нар) түйелердің алғашқы ұрпағын - қоспақ (біртума), екінші ұрпағын - балқоспақ, үшінші ұрпағын - мырзақоспақ;

тұңғыш ботайлайтынын - қаймалы, одан әрі боталай беретінін - інген, нардың ұрғашысын - аруана дейді.

Жылқы төлдерін былай бөледі:

құлын (биенің жас төлі),

жабағы (6 айдан асқан құлын),

тай (1 жастан асқаны) деп атайды.

Ал бұдан әрі ұрғашы жылқыны яғни байталды:

құнажын байтал (2 жастан асқаны),

дөнежін шығар (3 жастағы байтал),

дөнежін байтал (3 жастан асқаны),

бесті бие (4 жастан асқаны),

қасабалы бие (7 – 8 жастағы бие),

кәртамыс бие (11 – 14 жастағы бие),

жасаған бие (20 жастан асқан бие), т.б. атайды.

Піштірілмеген еркек жылқының яғни айғырдың атаулары:

құнан айғыр (2 жастан асқаны),

дөнен айғыр (3 жастағысы),

сәурік айғыр (3 – 4 жастағы үйірге салынбағаны),

бесті айғыр (5 жастағысы),

сақа айғыр (11 – 12 жастағысы), т.б.

Қой түлігінде:

Қой түлігі негізінен қозы, саулық, еркек қой болып үш топқа бөлінеді. Оның жаңа туған төлі қозы деп аталады.

Туу мерзіміне қарай қозы: арамза, кейе, қауқа, күнтимес, көпей, бөдене деп аталады. Жетіле бастағандарын марқа, бағлан дейді.

Саулық: тұсақ, саулық, бойдақ қой.

Еркек қой: ісек, қошқар, азбан болып бөлінеді.

Жасына қарай қой: тоқты, құнан қой, дөнен қой, ағауыз деп те аталады.

Ірі қарада:

1 жасқа толмаған төл - бұзау, баспақ, торпақ, одан үлкені - тайынша, тана;

1,5 - 2 жастағы ұрғашысы - қашар;

3 жасқа қарағаны - құнажын (құнажын сиыр, құнан өгіз);

4-ке қарағаны - дөнежін (дөнежін сиыр, дөнен өгіз);

5 жастан бастап сиыр, өгіз деп аталады.

Жынысы жетілген еркек малды - бұқа, піштірілгенін - өгіз дейді.

Уәлиханов Шоқан Шыңғысұлы – қазақтың ұлы ғалымы: ориенталист, тарихшы, фольклоршы, этнограф, географ, ағартушы, демократ. Шын аты-Мұхаммедханафия, әжесінің бала күнінде «Шоқаным» деп еркелетіп айтуымен, «Шоқан» аталып кеткен. Туған жері-қазіргі Қостанай облысындағы Құсмұрын көлінің жағасы. Арғы атасы-қазақтың ұлы ханы –Абылай, Шоқан оның шөбересі. Өз атасы Уәли де хан болған. Ал әкесі Шыңғыс Қазақстанда хандық жүйе жойылып, аға сұлтандықтың енгізілуіне байланысты, аға сұлтан лауазымын иеленген.«Жеті жұрттың тілін білуге тиісті» хан тұқымы болғандықтан, ауыл мектебінде оқып, арабша хат таныған Шоқан араб, шағатай тілдерін меңгерген. Бұдан кейін оны әкесі сол кезде Сібірдегі ең таңдаулы оқу орны деп есептелінетін Омбы кадет корпусына береді. Зерек те зерделі Шоқан мұнда «екі –үш жылдан кейін-ақ өз кластарынан ғана емес, өзінен екі жас үлкендердің класындағыларды да басып озып шығады» (Г.Н.Потанин).Кадет корпусын бітіргеннен кейін Шоқан Батыс Сібір генерал-губернаторының кеңсесінде қалдырылады. Ол 1855 жылы Ұлы жүзді Қоқан хандығының ықпалынан шығарып, Ресейге қосу бағытында жұмыс істеу үшін ұйымдастырылған экспедицияға қатысып, Семей, Аягөз, Қапал арқылы Іле Алатауына дейін келеді, Жоңғар қақпасына, Алакөл, Тарбағатайға саяхат жасайды. Осы сапарында қазақ, қырғыз ауыз әдебиетінің үлгілерін, тарихы мен этнографиясының материалдарын жинап алады. Бұл еңбегін жоғары бағалаған генерал Г.Х.Гасфорт оны наградаға ұсынады, әскери лауазымы бір сатыға жоғарылап, поручик атағын алады. Келесі жылы М.М.Хоментовский басқарған әскери-ғылыми экспедицияға қатысып, қырғыз елін жете зерттеп, Ыстықкөл аймағының картасын жасасады.Шоқанның Қашқарияға сапары ғалымдық, ағартушылық саласындағы еңбегінің жаңа белеске көтерілуіне жол ашты. Қоқан хандығының Қашқардағы консулы әрі саяси резидентінің көмегімен Қашқардың экономикалық саяси құрылымын зерттеп, бұл халықтың тарихы мен этнографиясынан көптеген материалдар жинайды. Қашқар сапарынан «Алты шаһардың, яғни Қытайдың Нан-лу провинциясының шығыстағы алты қаласының жайы» атты еңбегі дүниеге келеді.Шоқаннан қалған мұраның бірі-бейнелеу өнеріндегі зерттеулері. Бұл еңбектер оның өнердің осы саласындағы қазақтың тұңғыш профессионал суретшісі болғанын дәлелдейді. Ол негізінен портрет, пейжаз және халықтың тұрмыс-салтын бейнелеумен айналысқан. Одан 150-дей сурет қалған.Науқасы меңдегендіктен Петербургтан елге оралған Шоқан туған халқының екі жақты қанауда езілгенін көріп, 1862 жылғы сайлауда Атбасар округының аға сұлтаны болуға талпынады.Тән ауруы мен жан ауруына шипа таба алмаған Шоқан 1865 жылы Алтынемелде, Көшкентоғай деген жердегі Тезек төренің ауылында қайтыс болады.Шоқанның маңдайына «жарқ етіп сөнген құйрықты жұлдыздай» қысқа ғана ғұмыр сүру жазылды. Бірақ ол аз ғана ғұмырында адам қабілетінің ғажайып мүмкіндіктерін, гуманизмнің биік өресін, ұлтжандылықтың жалтақсыз үлгісін, алғырлықтың қайран қаларлық өнегесін барша болмысымен, нақтылы іс-әрекетімен дәлелдеп үлгерді.