Әдеп Ә мәтіні бойынша сұраққа жауап бер. Әдептілік көрсету ненің белгісі?
А мәтіні
«Әдеп» – қоғамдағы адамдардың мінез-құлқына қойылатын этникалық талаптар. Олай дейтініміз, адамның сөйлеу мәнері, іс-қимылы, жүріс-тұрысы, өзін ұстай білуі оның мәдениетті, әдепті екендігін байқатып отырады.
Әдептілік адам бойында бірден бола қалмайды. Ол бірнеше жылдардың, қоршаған ортаның, үйдегі жақсы тәрбиенің жемісі. Негізі әдептілік сәлемнен басталады. Сәлемдесу – мәдениеттіліктің белгісі.
Ә мәтіні
Әдептілік – тәрбие белгісі. Жұрт алдында әдептілікті сақтау – мәдениетті болудың басты белгісі. Әдептіліктің 5 белгісі:
1. Театрда т.б. мәдени орындарда танысыңды кездестірсең, көрермендерге кедергі келтірмес үшін басыңды изеп немесе жымиып амандассаң жеткілікті.
2. Көпшілік арасында келесі әрекеттерді жасамаған жөн: аяқ-киім тазалау, қоқыс тастау, дауыс көтере сөйлеу.
3. Үлкен адамдардың ортасында ұқыпты киініп жүр.
4. Үстел үстінде өзіңді дұрыс ұста.
5. Қолды қалтаға салып жүруді ешқашан әдетке айналдырма.
Мырза Хайдар Дулаттың «Тарих-и Рашидиі» әдеби жәдігер
Орталық Азияның XVI ғасырдағы атақты тарихшысы, әдебиет майталманы Мұхаммед Хайдар Дулаттың (1499-1551) өмірі мен шығармашылығын зерттеу мен зерделеу әдебиеттану, тарих, философия, дінтану, лингвистика ғылымдары алдындағы үлкен міндет.
Мырза Хайдардың «Тарих-и Рашиди» еңбегінің құндылығы оның қазақ тарихы мен әдебиетін және мәдениетін өткен түркілік дәуірмен, исламдық тарихи кезеңмен сабақтастыра алуы болды.
Тақырыптың өзектілігі. «Тарих-и Рашидидің» әдеби-көркемдік жағы әлі де болса толық зерттеу нысанына айнала қойған жоқ. Еңбекті зерттеген ғалымдардың көпшілігі оған әдеби шығарма ретінде емес, тарихи еңбек ретінде қарап, бағалады.
Фольклортанушы, академик С.Қасқабасов: «Жыраулар өз шығармаларында идеалды әміршінің бейнесін жасады, -дей келіп, – өздерінің монолог түріндегі айтылатын толғауларында жырлаулар маңызды мемлекеттік мәселелермен қатар заман мен қоғам, адам мен заман, тұлға мен тобыр, сондай-ақ имандылық пен қайрымдылық, өмірдің өткіншілігі мен адамның опасыздығы, өлім мен өмірдің қайшылығы сияқты моральдық, этикалық, фәлсафалық проблемаларды көтеріп, қоғаммен байланыстыра жырлап отырады» деп жазған болатын [3, 8 б.]. Осы айтылған ғұлама пікірдің Мырза Хайдар шығармашылығына түгелдей қатысы бар. Өйткені, ХVІ ғасырда өмір сүрген Асан Қайғы да, Қазтұған да, Шалгез де Мырза Хайдардың замандасы, ұлысы басқа болғанымен ұлты бір қандастары. Олар да Мырза Хайдар Дулат секілді Әз Жәнібек хан, Битемір, Ораз-Мұхаммед сынды қазақ хандары мен Ноғай әмірлерінің сарайы маңында тіршілік етіп, әміршісі мен заманының күрделі де келелі мемлекеттік маңызды тақырыптарын сөз етті.
Мырза Хайдар «Тарих-и Рашиди» еңбегінде 1346-1546 жылдар аралығындағы Орталық Азия, Тибет, Ауғанстан, Кашмир, Иран, тіпті Иракқа да қатысты көптеген тарихи оқиғаларды, сондай-ақ автор өзі өкілі болып табылатын қазақ өмірінің де бірқатар деректерін сол дәуір шындығына сай баяндайды. Ғұмырнамалық әдеби еңбегін жазу барысында Мұхаммед Хайдар қоғамдық шындықты басты принцип ретінде ұстайды, сонымен бірге өз шығармасының көркемдік-әдеби жағына мұқият назар аударады
-Сәлем Жазира, Қалың қалай?Қандай жаңалықтар бар?
- Айдос сәлем, барлығы жақсы, өзің көргенде аман-есен сенімен сөйлесіп отырмын.Өзіңнің қал-жағдайың қалай?
- Барлығы жақсы, бүгін бізде Қазақ тілінен тіл туралы эссе жазып келсін деді,бірақ мен түсінбей отырмын
- Бізде кеше осы тақырып туралы өткен болатынбыз,егер қаласаң саған түсіндіріп берейін.
-Жақсы болар еді,ия
- Біздің ең бірінші бақытымыз ол тіл, қазақ тілі ұлттық тіл. Ата-бабадан келе жатқан мәдениет, тарих, Тәуелсіздік.Өнер алды- қызыл тіл бұл сөздің мағынасы еліміздің мемлекеттік тілі екендігін ұғындыру, мемлекеттік тіл мәртебесін көтеру. Оқушылардың өз ұлтына, еліне деген сүйіспеншілігін арттыру, сөз өнеріне баулу.
Біздің тілімізден артық ешнәрсе жоқ,себебі бұл бізге берген сый.
- Жазира саған көп көп рахмет,енді осы айтқаның туралы ешқашан ұмытпаймын.
- Айдос менен әрқашан көмек сұрасаң болады,ал енді осы түсінгеніңді түйіндеп жаз
- Саубол,жарайды
-Саубол,кездескенше