Дауысты дыбыс» бойынша тест сұрақтары
1. Қай дыбыстар қатары өкпеден шыққан ауаның кедергісіз шығуынан жасалады?
А) р,й,л В) л,о,ө С) с,ш,щ Д) а,е,ә Е) к,қ,ғ
2. Қайсысы дауысты дыбысқа негізделеді?
А) буын В) тасымал С) әріп Д) екпін Е) дауыссыз дыбыс
3. Екпін түсетін дыбысты тап.
А) ш В) қ С) т Д)А Е)п
4. Әліпбидегі 12-дыбыс қандай дыбыс?
А) езілік дауысты дыбыс В) ашық дауысты дыбыс С) дауыссыз дыбыс
Д) еріндік дауысты дыбыс Е) жуан дауысты дыбыс
5. Қай дыбыс жуан әрі еріндік дыбыс?
А) Ө В) ы С) а Д) ү Е)Ұ
6. Ашық дауыстының саны қанша?
А) 6 В) 7 С)5 Д) 8 Е) 4
7. Бірыңғай қысаң дауыстыдан тұратын сөзді тап.
А) бұрылу В) кемсіту С) әшкерелеу Д) құдалық Е) өшіру
8. Еріндік дауыстыларды тап.
А) а,ә,е,и В) ы,і,и,э С) а,о,ұ,ы Д) е,и,у,ө Е) ұ,ү,ө,о
9. Қай дыбыс жақтың кең ашылуы арқылы жасалады?
А) ү В) ы С) у Д) і Е) ә
10.Жуан дауыстылар қалай жасалады?
А) Тілдің ұшы кейін тартылып,үсті дөңестену арқылы
В) Тілдің ұшы ілгері созылып жатуы арқылы жасалады.
С) Еріннің дөңгеленіп алға қарай созылуы арқылы жасалады
Д) Езудің кейін тартылуы арқылы Е) Жақтың кең ашылуы арқылы
«Зат есім» тақырыбы бойынша
1. Дара зат есімді тап.
А) тұрғын В) оқу С) тасбақа Д) қиял Е) ата-ана
2. Күрделі зат есімді тап.
А) зейін В) білгіш С) әдеп-ғұрып Д) самғау Е) бос
3. Жалпы есімді тап.
А) «Абай жолы» В) Құлагер С) Балқаш Д) «Жас Алаш» Е) Тау
4. Негізгі зат есімді тап.
А) күнделік В) көркем С) ұлық Д) қол Е) ұғу
5. Сөйлемдегі зат есім қай сөз табынан жасалып тұр?
Мен кеше күрегімді жоғалтып алдым.
А) сын есім В) зат есім С) үстеу Д) етістік Е) ар-ұят
6. Деректі зат есімді тап.
А) тас В) шабуыл С) дәулет Д) азап Е) ар-ұят
7. Дерексіз зат есімді тап.
А) алтыбақан В) жер С) даңқ Д) дария Е) жусан
8 Жалқы есімі бар сөйлемді тап.
А) Көрісіп амандасқаннан көзімді ала алмадым.
В) Мен сені Алатаудың аясында қарсы аламын.
С) Адам ұлы адамша өмір сүрсін.
Д) Үстінде шетін кестелеген ақ көйлек,қызыл пүліш камзол.
Е) Біреудің кісісі өлсе, қаралы ол
"Аққудың айырылуы"
«Аққудың айырылуы» поэмасы шын мәнінде кімнің болса да көркемдік талғамына жауап беретіндей деңгейде дүниеге келді. «Аққудың айырылуын» лирикалық поэма дейміз, себебі мұнда бір мезеттік сәт қана суреттеледі.
Сәкен ақынның бұл поэмасы - қазақ сөз өнеріндегі өзіндік көркемдік ерекшелігі бар поэмалардың бірі. Мәңгілік махаббатты жырлайтын поэма табиғаттағы сұлулықты, табиғаттың төл перезенттері болған аққуларды қорғау, адалдықты жырлау, жауыздыққа қарсы тұруды ту еткен. Аққу - киелі құс. Аққу құс - сұлулықтың, тазалықтың куәсі. Аққу құс - шын ғашықтықтың, адал махаббаттың белгісі. Поэмада аққудың махаббаты арқылы адал махаббат мен пәк сезім жырланады. Табиғаттың сұлулығымен қауышқан қос ғашықтың көңілді, алаңсыз, бақытты күндері ұзаққа бармайды. Оны «Сұр мерген» аңшы келіп атып алады. Поэмада жауыздықтың символы ретінде аңшының қатігездігі суреттелсе, сол жауыздыққа шендестіріле аққудың махаббатқа адалдығы суреттеледі.
Поэмадағы басты идея: Табиғатты қорғау керек; cұлулықты бағалай білу керек; өмірде қатыгездіктің болуы; аққу құс мәңгілік махаббат иесі; екі аққудың аянышты тағдыры.
Поэмадағы оқиға автордың өмірден шаршап, таза табиғат, мөлдір көл жағасына келіп демалып, көркем көрініске тамсана қарап, демалып жатуынан басталады. Сосын қос аққудың кездесуі мен олардың бақытты өмірі жайлы жырланады. Ғашық жұптың махаббат биі де ақын қаламынан тыс қалмайды. Осындай бақытты сәтте сұрмерген жұп аққудың бірін атады. Жұбынан айырылған аққу шарқ ұрып мергенге "мені де ат" дегендей сыңай білдіреді. Сосын мергеннің алдына, жерге өзін ұрып мерт болған аққу осы әрекеті арқылы оқырманға адал махаббаттың күшін, сезімнің күшін білдіргісі келеді. Жалпы, бұл туынды - Сәкен ақынның ақындық қарымын танытқан поэма, қазақ өлеңіндегі көркемдік деңгейі жоғары, кісіге рухани ләззат бағыштай алатын шоқтықты шығарма.