Чтениепертния: «вимательно прочитайте текст и выполните по текстууменің ұлым авар анасы үйреткен тілді ұмытуга тиіс емес.тау ішінде өз тілін қастерлемейтін сый-құрметтен жұрдай болады. шұбар тілменлірип да ешқашан тау-ана оқымайды.парижде бір дагыстандык суретшіні кездестірдім. революциядан кейін италита окуга кетіпитальян қызына үйленіп, еліне қайта алмай калыпты. жер жүзін талай отарлап, алыста ботен елдердіжарқ-жұрқ еткен астаналарында да болыпты. бірақ қайда барса да, туған елші аңсап, зарыккан сетисоңынан қалмай қойыпты. осындай сезімнің бояу арқылы бейнеге қалай айналғанын көргім келді де, у 19салган суреттерді көрсетші» — деп өтіндім.бір суреттің аты «елді аңсау» екен. суретте байырғы авар киімін киген итальянка (суретіноте і бейнеленген. ол тау ішіндегі бұлақтың басында тұр, қолында атақты гопалин шеберлері паткасаган күміс құмыра. тау баурайында – кайгырып, тұнжырап турган тас ауылы. ауll1 усне топтурган таулар - бұдан да бетер қайғырып, тұнжыраулы. тау төбесін тұман баскан.- тұман, – деді суретші, – көздің жасы. таудың баурайын тұман басканда, тастың тілім-тілімәжімін бойлап, мөлдір тамшы ағады ғой. тұман – бұл мен.— елге неге қайтқыңыз келмейді? – кеші қой. кезінде туған жерімнен жанып тұрған жас жүрегімді алып кетіп едім. енді елімскіту тураган қу сүйегімді қайтаруга хақым бар ма менің? парижден келген соң әлгі суретшінің туган-туыстарын іздеп тауып алдым. онын шешесі эм түріекен. олар оның тірі жүргеніне куанды ма, қалай, кенеттен шешесі: - сендер аварша сөйлестіндер ме? – жоқ. біз тілмаш арқылы сөйлестік. мен — орысша, ал сенің ң — французша.ұлының өлгенін жаңа естігендей боп, суретшінің шешесі бетін қара орамалмен жауып ала койды.үйдің шатырын тырсылдатып, далада жаңбыр жауып тұр. біз аварияда тұрмыз. ал жердің екінші жерінде,парижле. дагыстанның адасқан ұлы да, мүмкін дәл осы сәтте жаңбырға құлақ салып отырған шығарбіраз үндемей отырганнан кейін, суретшінің шешесі айтты: - сен кателестіл. расул, менің ұлым баяғыда өліп қалған. сенің көргенің – менің шлым емес. менін тымотім үйреткен, авар анасы үйреткен тілді ұмытуға тиіс емес.1. мәтіндегі анасының ұлынан айырылғанын көрсететін сөйлем.а) итальян қызына үйленіп, еліне қайта алмай қалыпты.в) үйдің шатырын тырсылдатып, далада жаңбыр жауып тұр.c) оның шешесі әлі тірі екен.d) суретшінің шешесі бетін қара орамалмен жауып ала қойды.гі астың тілім-тілім әжімін бойлап, мөлдір тамшы ағады.2. суретші анасының: «сен қателестің, расул, менің ұлым баяғыда өліп қалған» - деген сөзінің мәнінапатын, себебін түсіндіретін ананың өз сөзін табыңыз.а) кеш енді еліме қаудыраган қу сүйегімді қайтаруға хақым бар ма менің? в) тұман — көздің тұман — бұл мен.c) сагыныш сезімінің суретке түскен бейнесін көргім келді.d) менің ұлым өзім үйреткен, авар анасы үйреткен тілді ұмытуга тиіс емес.і: озіп салган суреттерді көрсетші» деп өтіндім.3. аптор корген суреттің аты.а) еллі ансау»3) «елім, елім»c) «лвар тілі»d) «парижде»e) «туған жер»4. мәтіннің тақырыбы.a) конс аыз.в) туған жер.с орагі, құс.1) дагыстандык суретші.e) ана тілі.5. мәтін тақырыбына сәйкес қанатты сөз.а) шешендік – ақылмен билеу өнері (платон).b) анамыздың ақ сүтімен бойымызға дарыған тілімізді ұмыту –бүкіл ата-бабамызды, тарихымызды ұмыту (б.момышұлы).скоп ойлап, жаксы сөйле - нұсқа болсын, қайтарар жауабың да кыска болсын (ж. )1) к түсініктілік – сөйлеудің басты қасиеті (аристотель).імсіз, ғылымсыз өнер табылмайды (шәкәрім).
