«Биотехнология жаңалықтары» бөлімі бойынша жиынтық бағалау Сөйлеу әрекетінің түрлері Оқылым
Жазылым
Ойлау дағдыларының деңгейі
Жоғары деңгей дағдылары
Орындау уақыты 15-20 минут
Тапсырма
1. Мәтіндерді оқып. стилін, жанрын салыстырыңыз. Ерекшеліктерін, ұқсастығы мен айырмашылығын ажыратыңыз.
1-мәтін 2-мәтін
- Сәлеметсіз бе, мына алмаларыңыз қаншадан?
- 500 теңге...
- Імм, ммм... Неге СОНША қымбат?
- Бұл алмалар шетелден әкелінген. Құрты жоқ. Ұялмай қоясың дастарқанға. Өте дәмді. Үп-үлкен... Салып берейін, қанша келі аласыз?
- Жо-жоқ, бұл алмалар гендік модификацияланған өнімдер ғой. Оның пайдасынан зияны көп. Сырты жылтыр болғанмен, денсаулыққа зиян. Маған анау тұрған өзіміздің жергілікті жердің құрт жеген алмасынан беріңіз... Жасанды гендік модификация дегеніміз
– лаборатория жағдайында бөлініп алынған геннің басқа ағзаға жасанды жолмен енгізілуі. Бұл реципиент өсімдік адам үшін қолайлы қасиеттерге ие болуы үшін, түрлі вирустар мен ауруларға, сыртқы ортаның қолайсыз факторларына төзімді болуы үшін жасалады. Гендік өзгертілген дақылдардан алынған өнімдердің татымдылық сапасы жақсы әрі ұзақ сақталатын, өнімді мол беретін қасиеттерімен ерекшеленеді.
2. Мәтіндегі қарамен белгіленген сөздердің синонимдік баламасын жазыңыз.
Ахмет Байтұрсынұлы алғашында 1929 жылы НКВД жендеттерінің құрығына ілігіп, 10 жыл мерзімге концлагерьге кесілді. Алайда ол жаза солтүстік өлкеге (Архангельск облысы) жер аударылуға өзгертілді. Айдаудан 1934 жылы аман оралғаннан кейін 3 жылдан соң, 1937 жылдың 8 қазанында қайта ұсталып, «халық жауы» деген жалған айып тағылды. Екі айдан соң, яғни 8 желтоқсанда атылды. 1988 жылы советтің соттың шешімімен айыпсыз деп танылып, ақталды.
Ұлттың рухани көсемі болған Ахмет Байтұрсынұлының әдебиет хақындағы өсиетін соңғы сөз ретінде де бағалаймыз: «Әдебиеттi ешкiм мақтаныш үшiн жазбайды, ол мiнезден туады, ұлтының қажетiн өтейдi сөйтiп…» Оның бұл сөзі Әлиханның «Ұлтқа қызмет ету білімнен емес, мінезден» деген сөзімен үндесіп жатқанын аңғару қиын емес.
Алайла-
Өлкеге-
Аңғару-
Жалған-
денесі бір ғана жасушадан тұратын, көпшілігі микроскоп арқылы ғана көрінетін ағзалар. Оларды қарапайымдар деп те атайды. Құрылысы қарапайым сияқты болғанымен, бір жасушаның ішінде асқорту, тыныс алу, зат алмасу, қозғалу, көбею, сыртқы әсерлерге жауап беру сияқты кез келген тіршілік иесіне тән тіршілік белгілері үздіксіз жүріп жатады. Қарапайымдардың көптеген түрлері жаңбырдан пайда болатын іркінді су, шалшықтан бастап, көл, теңіз, мұхитқа дейінгі су қоймаларда кездеседі. Топырақта мекендейтіндері де аз емес. Жануарлар мен адамның ішкі мүшелерінде паразиттік тіршілік ететіндері де бар.
Ғаламтор туралы диалог құрастыру.
Ағасы: Бауырым, осы соңғы кездері ғаламторға тәуелділік қоғамдағы ең үлкен мәселеге айналып отыр. Осы жайлы не ойлайсыз?
Інісі: Ия, дұрыс айтасың. Ғаламтор пайда болғаннан бері адамдардың өмірін жеңілдетіп, барша сұрақтарға жауап табуға мүмкіндік пайда болды. Ғылым мен техниканың дамыған заманында өз өмірімізді компьютерсіз елестету қиын.
Ағасы: Дегенмен, бұл құрылғының пайдасымен қатар зияны де аз емес. Ең басты зияны - ол денсаулыққа тигізетін зияны. Компьютер алдында ұзақ отыру көз бен омыртқаға аса үлкен зақым келтіреді. Сондықтан да компьютерда көп жұмыс жасайтын адамдарға арнайы көзілдірік киіп, отырған кезде де арқаны тік ұстауға тырысу керек. Сонымен қатар уақтылы үзіліс жасау керек.
Інісі: Осындай келеңсіздіктер орын алмауы үшін, компьютерді тек керек кезінде немесе күніне 1 - 1,5 сағаттан аспайтын уақыт қолдану керек деп ойлаймын. Мен өзім осы ережені сақтап, қалған бос уақытымда анама көмектесемін.
Ағасы: Сондықтан ғаламторды тек қажет уақытында пайдалану керек деп деп ойлаймын. Ал басқа бос уақытыңды пайдалы іске арнап, ата – анаңа, бауырларыңа көмектесіп немесе спортпен айналыссаң болады. Кітап оқысаң, тіпті жақсы, нұр үстіне нұр болар еді.