мядель

28.12.2020 02:49 •  Қазақ тiлi

Бағалау критерийлері: 1. Сөз таптары туралы кестені өз бетімен оқиды, бұрынғы білімді еске түсіреді.
2. Мәтінді оқиды, сөз таптарын табады, кестені толтырады.
3. Мәтіннің мазмұнының дамуын салыстырады және талдайды.
№1 кесте

Зат есім

Сын есім

Есімдік

Етістік

Үстеу

Зат есім - заттың, құбылыстың атын білдіріп, кім? не? деген сұраққа жауап беретін сөз табы. Күнделікті өмірде кездесетін, әдеттегі жай нәрселерді ғана емес, табиғат пен қоғамдық өмірдегі ұшырасатын әр алуан құбылыстар мен уақиғаларды, ұғымдар мен түсініктерді де қамтиды.

Сын есім деп заттың сапасын, сипатын, қасиетін, көлемін, салмағын, түсін (түр-реңін), дәмін және басқа сол сияқты сыр-сипаттарын білдіретін лексика-грамматикалық сөз табын айтамыз.

Қандай? Қай? деген сұрақтарға жауап береді.

Есімдік есім сөздердің: зат есім, сын есім, сан есімнің орнына қолданылып, соларды нұсқап, меңзеп, сілтеп көрсетеді. Есімдіктер орынбасар сөздер деп те аталады.
Мысалы:
Сілтеу есімдігі
(Указательные местоимения)
бұл, осы, сонау,ол, мына, анау, әне, міне, мінеки т.б. (это, этот, тот и т.д)
Сұрақтары: қай? қайсы? (который?)
Етістік — заттың қимылын, іс-әрекетін, күй-жайын білдіретін сөз табы. Етістік не істеді? не қылды? қайтті? (немесе не істеп? қайтіп? не істесе? т. б. тұлғалардағы) деген сұрақтарға жауап береді.

Үстеу заттың әр қилы қимылы мен ісінің (етістіктің) әр түрлі сындық, бейнелік, мекендік, мезгілдік, шарттық, мөлшерлік күй-жайлары мен сынның белгісін білдіретін сөз табы.

Төмендегі мәтінді мұқият оқып, кестені толтырыңыз.

Робот өлең оқып, күй тартады.

...Елуінші жылдардың аяғында «Юнимейшн..» (Unimation) фирмасы компьютер арқылы басқарылатын ең алғашқы өндірістік роботты жасады. Келесі он бес жыл бойы көптеген өндірістік және тәжірибелік құрылғылар жалғасын тапты», – дейді Ілияс. Біздің «Ұлан» газетінен келгенімізді естіп Ілиястың досы Жеңіс Отарбай жанымызға келіп қосылды. «Альдеборон» компаниясының өнімі «Науа» есімді роботты «би мен жырға» баулып, бағдарламаның сәтті шығуына барлық күш-жігерін жұмсаған– Жеңіс Отарбай. Жеңіс Отарбай «Қарағанды облысы, Жаңаарқа ауданы, Ш.Ералиев атындағы ауылда өскен. Мектепті «Алтын белгіге» бітіріп, «Қарағанды техникалық университетіне» түскен.Роботқа деген қызығушылық пен құштарлық оны Астанаға жетелеп әкелген екен. Роботтың бойына қазақ халқының төл өнерін дарыту, оған арнайы бағдарлама ойлап табу идеясы оқытушының арнайы тапсырмасы болыпты. Дегенмен, оның тағы да бір себебі, Абай атамыздың 170 жылдық мерейтойына байланысты жасалған сый екен. Бұл іс-шарада робот Жеңіс Отарбайдың шығарған авторлық өлеңін оқып, халықты таңқалдырды. «Науа» мұнымен шектелмей, «Қара жорғаны» билеп, күй шертті. Өлеңді де нақышына келтіріп орындайды», – дейді мақтанышпен. Олар бұл бастамаларын елдің инновациялық ілгері дамуына қосқан үлесіміз деп санайды. (154 сөз) Дереккөз: adyrna.kz›post/2590

Зат есім

Сын есім

Есімдік

Етістік

Үстеу

1.

2.

3.

...

1.

2.

3.

...

1.

2.

3.

...

1.

2.

3.

...

1.

2.

3.

...

Рефлексия:

1. Сен мәтіннен не түсіндің?
2. Робот не істей алады?