Қазақстанның ежелгі қалалары және Ұлы Жібек жолы» , «Спорт және денсаулық күтімі» бөлімдері бойынша жинақтау бағалау жұмыс мәтін
Мәтінді мұқият оқыңыз.Внимательно читаем текст
Ұлы Жібек жолы
Байырғы заманда жердің түкпір-түкпірінде тұратын адамдар бір-бірімен сауда жүргізген. Алғашында ол қажетті заттармен айырбас ретінде жүзеге асқан. Мысалы, асыл тастар, алтын, күміс, тұз, шипалы өсімдіктер мен хош иіс сулары, азық-түлік және басқа да тауарлармен алмасқан. Кейіннен ақшаға сауда-саттық басталып, базар, жәрмеңке, сауда жолдары ашылды.
Ұлы Жібек жолының Қазақстан жерінен өткен жолы Сауран қаласы болды. Қазақстан жеріндегі орта ғасырдағы ірі қалалардың бірі. Жібек жолындағы тағы бір тарихи қала – Иасы, кейіннен Түркістан атанған. Түркістан ертеден «екінші Мекке» деп аталып кеткен. Қожа Ахмет Иассауидің кесене ғимараты – бүкіл Орта Азиядағы сәулет өнерінің керемет үлгісі болып табылады.
Жібек жолындағы даңқты қалалардың бірі Отырар еді. Бүкіл Шығысқа аты әйгілі қала ең алғаш Фараб деп аталды. Әл Фараби атанған ұлы ғалым Әбу Насыр Ибн Мұхаммед шыққан қала.
Ұлы Жібек жолында тарихи қалалардың қатарына Испиджап, яғни, Сайрам да жатады. Сайрам ұзақ жылдар бойы Жібек жолы бойындағы саяси жағынан да, экономикалық жағынан да, мәдени жағынан да еңсесі биік қалалардың бірі болып қалған.
Сол тұстағы аса ірі сауда орталығы Тараз болды. Елдер оны саудагерлер қаласы деп атаған. Тараздың жүрегі – мешіттері, керуен сарайлары болса, базардың айналасында түрлі шеберханалар, наубайханалар орналасқан. Ертеде Тараз қаласындағы сауда базарын көргендер «Тараз базары – әлем айнасы» дейтін. Себебі, бұл жақта кез келген дүниені айырбастауға, сату мен сатып алуға болатын.
1-тапсырма Сөйлемдердің қазақша нұсқасын мәтіннен тауып, жазу .Найти и записать в тексте казахский вариант предложений.
Отырар один из славных городов на Великом Шелковом пути. ( )
Потому что в этом месте можно было продать и купить любую вещь. ( )
2-тапсырма Сұрақтарға жауап беру. ответьте на вопросы
Ұлы Жібек жолының қай мемлекетте өткен жолы Сауран қаласы болды? ( )
Сол тұстағы аса ірі сауда орталығы қай қала болды? ( )
3-Тапсырма Қазақстанның ежелгі қалаларының бірі туралы мәтін жазыңыз . (написать текст об одном из древних городов Казахстана) ( )
Бегабат Ұзақов «Жантаза» (әңгімеден үзінді)
Екі күннен бері орта бойлы, төртбақ денелі, қалың қабақты, қарасұр жігіт торы атпен желдіртіп келеді. Бес қаруын түгел асынған. Қызылқұмның жұмақ көркіне қызыға көз тастап келе жатқан жасы әлі жиырмаға тола қоймаған жігіттің кеудесіндегі елдің тірлігі де үнемі осындай мамыражай кеше берсе ғой деген арман ұлғая түсті.
«Тіршілік неткен тұрлаусыз еді! - деген ой келді оның қиялына. – Айналаны көріктендіріп тұрған мына раң, қызғалдақтар құралайдың салқыны өткен соң күнге күйіп, желге ұшарын білмейді-ау! Адамдар солай, тайталасып өтеді. Күреспесең, ғұмырың қамшының сабындай қысқа. Тосыннан келген дүлей күш сындырып кеткенін байқамай да қаласың...»
Болатын бала он төртінде бас болар. Кеудеде жолбарыс жүрек соғып тұрған кезде ер жігіт үйінде бұғып жата алмас. Сыр бойындағы қалың елдің қамын жеп, жас күнінен атқа қонып, ақ найза ұстады. Он жетіге толар-толмас кезінде айрандай ұйып отырған елге оңтүстіктегі ала шапандылардың әскері киліге кіріп, ойран салды. Жекпе-жекте бас батырына найза қадап, аттан аударды. Ел тізгінін ұстағандар екі тарапқа жалтаңдап ашырқаған халқын тойдырудың орнына, алқымын толтыруымен әлек. Жағдай бұлай жалғаса берсе, тұлымды ұл - құлға, бұрымды қыз - күңге айналарын сезген бұл жігіт араздасқан ағайынды жарастырып, елді біріктіруімен әуре. Арал, Сырдың кейбір салаларына бөген құрып, егіншілікпен айналысуға үндеді.
Егіншілікті үйретудегі мақсат – шашыраңқы елді жинау. Біріккен жұртты жау жеңе алмайды. Мұны түсінгендер Сырды сағалағанымен, малына малданып, қырды жағалап кететіндер де бар. Қай-қайсы да басына іс түскенде әскері бар болғандықтан бұған келеді. Оның самсаған қалың қолы бар, жүздеген жігітті машықтандырып, жау шапса, лап қоюға дайындап қойған. Таса жердегі әскери жаттығуларда шыңдалған жігіттер былайғы кезде өз тірлігімен айналыса береді.
4-тапсырма
Мәтін бойынша кестені толтырыңыз. Кейіпкердің мінез-сипатын, іс-әрекетін анықтаңыз. Заполните таблицу по тексту. Определите характер, поступки героя. (
Кейіпкердің
аты
Кейіпкердің
жасы, түрі,
сыртқы келбеті
Кейіпкердің
мінезі, қылығы,
ішкі жан дүниесі
Кейіпкердің
іс-әрекеті
Менің күнде ойлайтын ойым, болашақта мектепті үздік бітіріп, ата анамның үмітін ақтап,елдің көркейуіне үлес қосу. Мен бойымдғы қасиеттерімді, қабілетімді ойлау арқылы дамытамын. Көп ойланған адам ғана дұрыс әрі нақты шешім қабылдайды. Әр ойдың түбінде бір мақсат, бір арман болады. Адамдар сол мақсаты мен арманына жету үшін барлық мүмкіндіктерін пайдаланады. Ойланбай жауап берген сұрақтарға, әрқашан жауап табыла бермейді. Арманыңа қол жеткізу үшін барлық нәрсені ақылмен шешіп, ойланып барып іс-әрекет жасау керек. Ой түбі түпсіз терең тұңғиықтай. Адамның жан-жануарлар дан айырмашылығы тек біреу-ол ойлау қабілетінің болуы. Фариза Оңғарсынова апамыздың ой туралы өлеңіне қысқаша айтып өтейік. Түнгі елес .
Тым көңілсіз кейіпке еніп қошқыл Түн,
Аспанымнан көзді арбайды көп сылқым.
Өзің жайлы ойларымның отына,
Жаным балқып жылынамын ех, шіркін!..
Объяснение:
Вот я думаю так
Әне міне демей қыс та келіп қалды. Айнала аппақ қар.Дала ақ көрпесін жамылған. Құлаққа ұрған танадай тыныштық. Қыс қандай керемет.Барлығы кіршіксіз таза.Барлық адамның көңілі осындай тап-таза болса ғой! Анау төбеде балалар шаңғымен сырғанап, асыр салып ойнап жүр. Ал өзен жағасында айнадай жылтыр мұздың үстінде балалар коньки теуіп жүр.Ал мен болсам аулада аққала жасап ойнап жүрмін.Ауа қандай таза. Қорада малдар шөп жеп тұр. Атам оларды суатқа апарғалы жатыр.Қыста жаздағыдай көп тіршілік жоқ.Бірен сараны үйінің ауласындағы қарды тазалап жүр