Қара балта едім. Шабуымды таппай кетілдім. Асты сызылған сөздердегі кейіпкердің көңіл күйі [2]
A) Өкініш
B) Сүйініш
C) Шарасыздық
D)Таңырқау
E) Кектену
F) Күйініш
G) Ашулану
H)Таңдану
4. «Кенесары-Наурызбай» дастанына арқау болған оқиғалар [2]
A) Ел азаттығы мен тәуелсіздігін аңсау
B) Жер сатуға шыққан қарсылық үн
C) Қалмақ-қазақ арасындағы жорықтар
D) Қазақ пен қырғыз арасындағы шиеленіс
E) Әр рудың сұлтандары арасындағы тартыс
F) Хан Кене мен Наурызбайдың ерлігін паш ету
G) Шаруалар көтерілісінің шығуына байланысты
H) Ру арасындағы тартыстар мен шайқастар
5. «Кенесары-Наурызбай» дастанынан алынған үзінділер [2]
A) Кең дүнием тар болды, Қанатым сынды қайрылып...
B) Жыраға басын түсіріп, Жылғадан қанын ағызып,
C) Өздеріңдей хандарды, Осылай бір қылсам деп едім!
D) Ежелгі дұшпан ел болмас, Етектен кесіп жең болмас!
E) Қолына тиді қырғыздың, Рүстемнің жазған қағазы ...
F) Еңсесі биік ақ орда -Еріксіз кірсем деп едім.
G) Қай қазақтан кем едім? Бір қазақпен тең едім.
H) Қобызы қалды байлаулы, Қосшысының жанында...
1 тапсырма. Төменде берілген кейіпкерлердің сөздерін сәйкестендіріңіз. [2]
1 Ханның киген кіреуке -
Үстіме кисем деп едім. Кенесары
2 Әттеген-ай, әттеген деп, Бармағын кесе шайнады... Махамбет
3 Күндердің күні болғанда, Бас кесермін жасырман... Наурызбай
4 Махамбет
Басыма үлкен іс түсіп, Бастан ауыр күш түсіп, Дүнием менің тар болды...
3- тапсырма. «Ыстықкөл күнделігінде» Шоқан сапары туралы егжей-тегжейлі жазып отырған. Ол күнделігі кейіннен үлкен зерттеу еңбектерін жазуға өзге ғалымдарға таптырмас ақпарат болды. Осы ақпаратты негізге ала отырып, Шоқанның бойынан табылатын ерекше қасиеттер туралы 2-3 сөйлеммен өз ойыңызды беріңіз
[2 ]
4- тапсырма. «Кенесары-Наурызбай» дастанында Кенсары қолының жеңіліс табуының себебін өзіндік көзқарас тұрғысынан түсіндіріп, мысалдар арқылы 2-3 сөйлеммен дәлелдеңіз.
5- тапсырма. Тақырыптардың бірін таңдап, эссе жазыңыз. Эсседе ұрпақтар сабақтастығына, шығарманың жаңашылдығына өз көзқарасыңызды білдіріңіз. [6]
1. Махамбет жырлары ұлтын сүйген кеудеден жалын болып атылған, отты жырлар екені мәлім. Алайда, осы жырлардың қазіргі таңда өзектілігі бар ма? Өз ойыңызды жүйелеп, қазіргі ұрпақтар сабақтастығымен байланыстырып, «Махамбет жырлары және Тәуелсіз Қазақстан» тақырыбына эссе жазыңыз.
2. Шоқан өмірден тым ерте кетті, оның тағдырын «құйрықты жұлдызға» теңеп жатады. Өзінің небары 30 жыл ғұмырында артына мол мұра қалдырды. Шоқанның өзің оқыған еңбектерін негізге алып, Шоқан мұраларының қазіргі таңдағы үлесі қандай?- деген сауалға жауап бере отырып, «Жасын тағдыр жарқылы» тақырыбына эссе жазыңыз
осының біреуі болсада барма?
Солардың бірі Лох-несс құбыжығы
Шотландияның шағын көлі Лох-несстен бірінші болып құбыжықты көрген Рим легионерлері болса керек. Судан ойда жоқта шығатын бұл құбыжық талай адамдардың жанын жалмап, біраз қайықтарды жұтқан-мыс. Аңыздың кең тарала бастағаны соншалық, ол жайлы ақпарат 1933 жылдары газеттерге де шыға бастайды. Содан бастап оның атағы жер-жаһанға жайылып, көпке танымал құбыжыққа жұрт «Несси» есімін береді. Сол жылдары айналдырған бір айдың ішінде Несси су бетіне 15 мәрте шығып, көпшілік көзіне түседі… Ал 1943 жылы бір ұшқыш көл үстінен ұшып бара жатып, айдыннан алып жыланның сұлбасын көріп суретке түсіріп алады. Құбыжықтың бар-жоғын білгісі келген мамандар көлде дыбыстық зерттеу жұмыстарын да жүргізген. Олар көл түбінде оңай көтеріліп, ептілікпен жүзетін ауыр денелердің бар екенін анықтаған. Бірақ ғалымдар оның не нәрсе екенін біле алмаса керек. Бірі мұны түкке тұрмайтын жасандылық деп түсіндірсе, екіншілері құбыжықтың бар екенін дәлелдейтін дәйектер келтіріп әлек. Вирджиния университетінің профессоры Хенри Бауэр «бұл — ежелгі плезиозаврлардың тірі қалған бір түрі болуы мүмкін» деген болжам айтқан. Осындай адам сенгісіз әңгімелерімен көпшіліктің қызығушылығын тудырған құбыжықтың көлін көруге алыс-жақын шетелден арнайы келетіндер саны арта түскен.
Дәл осылайша таңғажайып аңыздармен аты шыққан көл — Бросно.
Бұл көлде төменгі Новгородты бетке алған татар-моңғол әскерінің күл-талқанын шығарған алып құбыжық мекен еткен-мыс. Бұл жердің адамдары да кезінде айдын бетінен аузынан от шашқан айдаһарды көрген. Алайда бұл оқиғаларға айдаһардың еш қатысы жоқ екен. Мәселенің мән-жайы кейін белгілі болды. Аталмыш көл түбінде қысымы өте жоғары газдар жинақталатын көрінеді. Газ су түбіндегі тербелістер кезінде алапат күшпен көкке атылады. Міне, балықшылардың із-түссіз жоғалуына, шағын қайықтардың су түбіне кетуіне осы жайттар себепші болған. Ал егер сол уақытта балықшылар темекі тартып отырған болса, айдын беті бір сәт қызыл отқа оранады. Көл айдаһары жайлы аңыз осыдан шықса керек. Норвегияның Ремшен көлі де құбыжығы көп айдынның бірі. Бұл көлден де бірталай куәгерлер ұзындығы 15 метрге жететін жыландарды, алып айдаһарларды көрген. Ремшенді зерттеген мамандардың құрылғылары да су түбінен шыққан беймәлім дыбысты жазып алған. Алайда құрылғыдағы бұл дыбыстар ғалымдардың нақты шешім қабылдауы үшін жеткіліксіз болып отыр.