Қажымұқан Мұңайтпасұлы (1886-1948 жж.) — Қазақ халқының тарихындағы тұңғыш кәсіпқой балуан.
Орасан күштің иесі, күрестің бірнеше түрінен әлем чемпионы атанған тұңғыш қазақ алыбы. Теңдессіз өнерімен жер шарын аралаған, 28 мемлекетте күреске түсіп, 56 медаль олжалаған Қажымұқандай мықты ХХ ғасырдың басында түркі халықтарының ішінде қазақта ғана болды.
Тарихи деректерге сүйенсек, ол 1886 жылғы 7 сәуірде Ақмола уезі, Қараөткел ауылнда дүниеге келген.
Қажымұқанның тұңғыш рет әлемдік деңгейде көрінген шағы — 1906 жыл. Алманияда өткен дүниежүзілік сайыста ол әлем чемпионы атанады.
Бірақ, орыс әкімшілігіне бұратана халықтың атын шығарған палуан онша ұнай қоймайды. Сол үшін де Қажымұқан орыс палуандарының атымен күресуге мәжбүр болды. Қажымұқанға неше түрлі лақап аттар беріледі. Сол кездегі саясат бойынша, бізде тек орыстар ғана емес, жапондықтар да күреседі деген жарнамалар жасалып, Қажымұқанды «Ямагата Мухунури» деген лақап атпен күрестіреді. Сонымен қатар, Мухан, «Иван Чёрный» сияқты лақап есімдері болған. 1909 жылғы халықаралық палуандар жарысына ол «Қара Мұстафа» деген атпен шыққан. Сөйтіп бүкіл дүние жүзіне Мұқанның неше түрлі лақап аттары тарай бастайды.
1913 және 1915 жылдары «Сигизмунд белдігі» атты мәртебелі жүлдені жеңіп алады
2006 жылдан бастап біздің елімізде Қазақстан биоалуандықты сақтау қауымдастығы мен Қазақстандағы құстарды сақтау одағы бірлесіп "Жыл құсы" ақпаратты науқанын өткізуде.Онда жыл сайын Қазақстандағы жоғалып бара жатқан бір құсты алып,жыл бойы сол құсқа қамқорлық көрсетеді.Мысалы 2006жылдың жыл құсы-Тарғақ болған.2020жылда ителгі құсы-"Жыл құсы" болды.Биылғы 2021 жылдың жыл құсы болып,Бірқазан белгіленді.Қазақстан республикасы бойынша бірқазан қызыл кітапқа енген құс.Бірқазанның Қазақстан бойында екі түрі мекендейді.Қызыл және бұйра бірқазандар.Бірқазандар балықпен көректенетіндіктен,одар мекендеген жердерде балық қоры көп болуы керек. Бірқазандардың өсуіне су деңгейі мен судың тазалығыда әсер етеді.Бірқазандар заңмен қорғалған.Олар Қазақстанда,каспий,балқаш көлі сағаларында,Іле,Сырдария орта ағынында,Алакөл,Қара Ертіс өзен сағаларында және т.б. жерлерде мекендейді.Бірқазандар қыстау үшін Солтүстік Үндістанға,Африкаға,Таяу Орта шығысқа,Жерорта теңізіне ұшып кетеді.Бізде "Жыл құсы"атанған құстарға қамқорлық көрсетейік.
Қажымұқан Мұңайтпасұлы (1886-1948 жж.) — Қазақ халқының тарихындағы тұңғыш кәсіпқой балуан.
Орасан күштің иесі, күрестің бірнеше түрінен әлем чемпионы атанған тұңғыш қазақ алыбы. Теңдессіз өнерімен жер шарын аралаған, 28 мемлекетте күреске түсіп, 56 медаль олжалаған Қажымұқандай мықты ХХ ғасырдың басында түркі халықтарының ішінде қазақта ғана болды.
Тарихи деректерге сүйенсек, ол 1886 жылғы 7 сәуірде Ақмола уезі, Қараөткел ауылнда дүниеге келген.
Қажымұқанның тұңғыш рет әлемдік деңгейде көрінген шағы — 1906 жыл. Алманияда өткен дүниежүзілік сайыста ол әлем чемпионы атанады.
Бірақ, орыс әкімшілігіне бұратана халықтың атын шығарған палуан онша ұнай қоймайды. Сол үшін де Қажымұқан орыс палуандарының атымен күресуге мәжбүр болды. Қажымұқанға неше түрлі лақап аттар беріледі. Сол кездегі саясат бойынша, бізде тек орыстар ғана емес, жапондықтар да күреседі деген жарнамалар жасалып, Қажымұқанды «Ямагата Мухунури» деген лақап атпен күрестіреді. Сонымен қатар, Мухан, «Иван Чёрный» сияқты лақап есімдері болған. 1909 жылғы халықаралық палуандар жарысына ол «Қара Мұстафа» деген атпен шыққан. Сөйтіп бүкіл дүние жүзіне Мұқанның неше түрлі лақап аттары тарай бастайды.
1913 және 1915 жылдары «Сигизмунд белдігі» атты мәртебелі жүлдені жеңіп алады
2006 жылдан бастап біздің елімізде Қазақстан биоалуандықты сақтау қауымдастығы мен Қазақстандағы құстарды сақтау одағы бірлесіп "Жыл құсы" ақпаратты науқанын өткізуде.Онда жыл сайын Қазақстандағы жоғалып бара жатқан бір құсты алып,жыл бойы сол құсқа қамқорлық көрсетеді.Мысалы 2006жылдың жыл құсы-Тарғақ болған.2020жылда ителгі құсы-"Жыл құсы" болды.Биылғы 2021 жылдың жыл құсы болып,Бірқазан белгіленді.Қазақстан республикасы бойынша бірқазан қызыл кітапқа енген құс.Бірқазанның Қазақстан бойында екі түрі мекендейді.Қызыл және бұйра бірқазандар.Бірқазандар балықпен көректенетіндіктен,одар мекендеген жердерде балық қоры көп болуы керек. Бірқазандардың өсуіне су деңгейі мен судың тазалығыда әсер етеді.Бірқазандар заңмен қорғалған.Олар Қазақстанда,каспий,балқаш көлі сағаларында,Іле,Сырдария орта ағынында,Алакөл,Қара Ертіс өзен сағаларында және т.б. жерлерде мекендейді.Бірқазандар қыстау үшін Солтүстік Үндістанға,Африкаға,Таяу Орта шығысқа,Жерорта теңізіне ұшып кетеді.Бізде "Жыл құсы"атанған құстарға қамқорлық көрсетейік.