Ақиқат және жалған тұжырымдарды анықта, 1. Оңтүстік Қазақстанда тас ғасырын зерттеу XX ғ. 60 жылдарының ортасында басталып, 2. Жамбыл облысында табынан еңбек құралдарын ежелгі адамдар кесу және rесу үшін қолдані ан.
Қазақ ауыз әдебиетінде жақсылыққа баулитын аңыз-әңгіме,ертегілер көп.Солардың ішіндегі маған ең ұнамдысы- "Алтын сақа" ертегісі.Бұл ертегінің желісі бойынша бір бай перзентке зар болып,ақырында зарыға жүріп перзентті болады.Ойда жоқта жалмауыз кемпірдің қолына түсіп,жалғыз перзентін өз бостандығына айыр бастайды.Әкесі әдейілеп жұртта қалдырып кеткен алтын сақасын іздеп келген бала жалмауыз кемпірден қаша жүріп қиындықтарға қаймықпай төтеп береді.Баланың төбеттері жалмауыз кемпірді талап өлтірсе,баланың өзі оның қызын көзінен садақпен атып өлтіреді.Міне,осылайша ертегі аяқталады.Ертегінің бас кейіпкері баладан біздің үйренеріміз көп.Себебі,ол ақылды да,батыр,батыл,қайсарлы да айлакер бола білді.Сондықтан да аталмыш ертегі менің ең сүйікті де жақсы көріп оқитын ертегім.
Қазақ халқының ертегілерінің қай қайсысы болмасы оқуға тұрарлық.Олардың әрқайсысында үлкен тәрбиелік мән жатыр деп білемін.
Абай (Ибраһим) Құнанбаев (1845-1904) — ақын, ағартушы, жазба қазақ әдебиетінің, қазақ әдеби тілінің негізін қалаушы, философ, композитор, аудармашы, саяси қайраткер[1], либералды көзқарасын исламға таяна отырып, орыс және еуропа мәдениетімен жақындасу арқылы қазақ мәдениетін жаңартуды көздеген реформатор. Абай ақындық шығармаларында қазақ халқының әлеуметтік, қоғамдық, моральдық мәселелерін арқау еткен.[2]
Ана айтқанындай, шынында, бұлардың ішінде Ырғызбай ортасынан оза шауып, ел басқарған. Ырғызбайдан Үркер, Мырзатай, Жортар, Өскенбай тарайды. Өскенбай шаруаға жайлы, билікке әділ кісі болғандықтан, “Ісің адал болса Өскенбайга бар,арам болса Ералыға бар” деген мәтел сөз қалған.Өскенбайдың әйелі Зереден Құнанбай туады.
Құнанбай 4 әйел алған адам. Оның бәйбішесі Күңкеден – Кұдайберді, інісі Құттымұхамбетке айттырылып, қалыңдық кезінде жесір қалған соң өзі алған екінші әйелі: Ұлжаннан – Тәңірберді (Тәкежан), Ибраһим (Абай), Ысқақ, Оспан, үшінші әйелі Айғыздан – Халиулла, Ысмағұл туады. Қартайған шағында үйленген ең кіші әйелі Нұрғанымнан ұрпақ жоқ. Абайдің “ Атадан алтау, анадан төртеу едім дейтіні осыдан. Болашақ ақын сабырлы мінезімен, кең пейілімен ел анасы атанған “кәрі әжесі” Зеренің таусылмайтын мол қазынадай аңыз ертегілерін естіп, абысын-ажынға жайлы, мінезі көнтерлі, әзіл-қалжыңга шебер, жөн-жобага жетік өз анасы Ұлжанның тәрбиесінде өсті. Абай әуелі ауылдағы Ғабитхан молдадан сауатын ашады да, 10 жасқа толған соң 3 жыл Семейдегі Ахмет Риза медресесінде оқиды. Бұл медреседе араб, парсы тілдерінде, негізінен, дін сабағы жүргізілетін еді.
Менің сүйікті ертегім.
Қазақ ауыз әдебиетінде жақсылыққа баулитын аңыз-әңгіме,ертегілер көп.Солардың ішіндегі маған ең ұнамдысы- "Алтын сақа" ертегісі.Бұл ертегінің желісі бойынша бір бай перзентке зар болып,ақырында зарыға жүріп перзентті болады.Ойда жоқта жалмауыз кемпірдің қолына түсіп,жалғыз перзентін өз бостандығына айыр бастайды.Әкесі әдейілеп жұртта қалдырып кеткен алтын сақасын іздеп келген бала жалмауыз кемпірден қаша жүріп қиындықтарға қаймықпай төтеп береді.Баланың төбеттері жалмауыз кемпірді талап өлтірсе,баланың өзі оның қызын көзінен садақпен атып өлтіреді.Міне,осылайша ертегі аяқталады.Ертегінің бас кейіпкері баладан біздің үйренеріміз көп.Себебі,ол ақылды да,батыр,батыл,қайсарлы да айлакер бола білді.Сондықтан да аталмыш ертегі менің ең сүйікті де жақсы көріп оқитын ертегім.
Қазақ халқының ертегілерінің қай қайсысы болмасы оқуға тұрарлық.Олардың әрқайсысында үлкен тәрбиелік мән жатыр деп білемін.
Абай (Ибраһим) Құнанбаев (1845-1904) — ақын, ағартушы, жазба қазақ әдебиетінің, қазақ әдеби тілінің негізін қалаушы, философ, композитор, аудармашы, саяси қайраткер[1], либералды көзқарасын исламға таяна отырып, орыс және еуропа мәдениетімен жақындасу арқылы қазақ мәдениетін жаңартуды көздеген реформатор. Абай ақындық шығармаларында қазақ халқының әлеуметтік, қоғамдық, моральдық мәселелерін арқау еткен.[2]
Ана айтқанындай, шынында, бұлардың ішінде Ырғызбай ортасынан оза шауып, ел басқарған. Ырғызбайдан Үркер, Мырзатай, Жортар, Өскенбай тарайды. Өскенбай шаруаға жайлы, билікке әділ кісі болғандықтан, “Ісің адал болса Өскенбайга бар,арам болса Ералыға бар” деген мәтел сөз қалған.Өскенбайдың әйелі Зереден Құнанбай туады.
Құнанбай 4 әйел алған адам. Оның бәйбішесі Күңкеден – Кұдайберді, інісі Құттымұхамбетке айттырылып, қалыңдық кезінде жесір қалған соң өзі алған екінші әйелі: Ұлжаннан – Тәңірберді (Тәкежан), Ибраһим (Абай), Ысқақ, Оспан, үшінші әйелі Айғыздан – Халиулла, Ысмағұл туады. Қартайған шағында үйленген ең кіші әйелі Нұрғанымнан ұрпақ жоқ. Абайдің “ Атадан алтау, анадан төртеу едім дейтіні осыдан. Болашақ ақын сабырлы мінезімен, кең пейілімен ел анасы атанған “кәрі әжесі” Зеренің таусылмайтын мол қазынадай аңыз ертегілерін естіп, абысын-ажынға жайлы, мінезі көнтерлі, әзіл-қалжыңга шебер, жөн-жобага жетік өз анасы Ұлжанның тәрбиесінде өсті. Абай әуелі ауылдағы Ғабитхан молдадан сауатын ашады да, 10 жасқа толған соң 3 жыл Семейдегі Ахмет Риза медресесінде оқиды. Бұл медреседе араб, парсы тілдерінде, негізінен, дін сабағы жүргізілетін еді.