7-тапсырма. Сұрақтарға жауап бер. 1. Жоғарыдағы әңгімеде Бөлтірік шешен сөзге қандай анық- тама берді? 2. Дұрыс сөйлеу әдептілігі жөнінде не деді? 3. Шешеннің «Ойсызға айтқан сөзден ойлыға айтқан сөз урыс» дегені нені білдіреді?
қалауымен - қалау+ы+мен (түбірі жуан дауысты болса да, жалғанған жұрнақтағы дауысты жіңішке, себебі -мен жұрнағы — дыбыс үндестігіне бағынбайтын қосымша, көмектес септік жалғауы)
қайраткер - қайрат + кер (түбірі жуан дауысты болса да, жалғанған жұрнақтағы дауысты жіңішке, себебі -кер жұрнағы — дыбыс үндестігіне бағынбайтын қосымша)
Дінмұхаммед - Дін+мұхаммед (буын үндестігіне бағынбай тұрған біріккен сөз)
Қонаев - Қона+ев (түбірі жуан дауысты болса да, жалғанған жұрнақтағы дауысты жіңішке, себебі -ов жұрнағы — дыбыс үндестігіне бағынбайтын қосымша)
сонымен - соны+мен (түбірі жуан дауысты болса да, жалғанған жұрнақтағы дауысты жіңішке, себебі -мен жұрнағы — дыбыс үндестігіне бағынбайтын қосымша, көмектес септік жалғауы)
Объяснение:
Дыбыс үндестігіне бағындайтын қосымшалар:
Көмектес септік жалғауы - мен, -пен. Мысалы: батамен, жолдаспен, қалақпен т.б.
-нікі, -дікі, -тікі, -тай, -тал, -дар, -еке, -тар. Мысалы: қаланікі, әжетай, діндар, басеке, өрімтал т.б.
-бей, -би, -кер, -гер, -қор, -паз, -қой, -кеш, -хана, -кес. Мысалы: балгер, жемқор, әсемпаз, сәнқой, арбакеш, емхана т.б.
Ов, ова, ев, ева, ин, ина. Мысалы: Жұмабаев, Әуезов , Барина т.б.
Тамырын тереңге жайған тарихыма көз жіберер болсам, сананы талай ой тұңғиығына батырып, көкейге талай сұрақтың келетіні рас. Мысалы, "Біз кімбіз?", "Жұмыр жер бетінде қашан пайда болдық?", "Қай жерді мекен еттік?", "Тіліміз, мәдениетіміздің деңгейі қандай?".
Біз Өр Алтай мен Атыраудың арасын мекен еткен сақтан қалған сарқыты, ғұннан қалған жұрнағы, үйсіннің жүріп өткен ізіміз. Біз қазақпыз!
Ақ білектің күші, ақ найзаның ұшы сынға түскен жаугершілік заманда, яғни, 1458 жылы Әбілқайыр хандығынан іргесін бөлген Жәнібек пен Керей сұлтан Моғолстан жеріне Шу бойы мен Қозыбасқа алғаш... Ең алғаш еркіндіктің ақ жалауын тіккен едік.
Он бес отауды біріктірген қара шаңырағымыз 1991 жылы ыдырады. Шығыстан алтын күн нұрын төгіп, еркіндіктің самалы есті. Көңіл көк аспанындағы қасірет бұлты сейіліп, әнші бұлбұл шаттықтың әнін шырқады.
О, өмірге жаңа сәби келді. Ол енді тәуелсіз елдің ұрпағы. Өлгеніміз тіріліп, өшкеніміз жанғанда, осы дүние есігін ашқан күнәсіз пенде. Тал бесіктен жер бесікке дейін өз қалауынша тіршілік етеді. Осы сәбидің күні ертеңгі тағдыры үшін боздақтарым жанын қиған. Асқақ арманға қол созып бүгінгі бейбіт уақытты көре алмай кеткен асылдар қаншама?! Ағы мен қарасы, жақсы мен жаманы, жасығы мен жасампазы егіз ұғым болған жаңа ғасырда сап алтындай баға жетпес байлығымыз ұлт құндылығын берік сақтауымыз керек.
қалауымен - қалау+ы+мен (түбірі жуан дауысты болса да, жалғанған жұрнақтағы дауысты жіңішке, себебі -мен жұрнағы — дыбыс үндестігіне бағынбайтын қосымша, көмектес септік жалғауы)
қайраткер - қайрат + кер (түбірі жуан дауысты болса да, жалғанған жұрнақтағы дауысты жіңішке, себебі -кер жұрнағы — дыбыс үндестігіне бағынбайтын қосымша)
Дінмұхаммед - Дін+мұхаммед (буын үндестігіне бағынбай тұрған біріккен сөз)
Қонаев - Қона+ев (түбірі жуан дауысты болса да, жалғанған жұрнақтағы дауысты жіңішке, себебі -ов жұрнағы — дыбыс үндестігіне бағынбайтын қосымша)
сонымен - соны+мен (түбірі жуан дауысты болса да, жалғанған жұрнақтағы дауысты жіңішке, себебі -мен жұрнағы — дыбыс үндестігіне бағынбайтын қосымша, көмектес септік жалғауы)
Объяснение:
Дыбыс үндестігіне бағындайтын қосымшалар:
Көмектес септік жалғауы - мен, -пен. Мысалы: батамен, жолдаспен, қалақпен т.б.
-нікі, -дікі, -тікі, -тай, -тал, -дар, -еке, -тар. Мысалы: қаланікі, әжетай, діндар, басеке, өрімтал т.б.
-бей, -би, -кер, -гер, -қор, -паз, -қой, -кеш, -хана, -кес. Мысалы: балгер, жемқор, әсемпаз, сәнқой, арбакеш, емхана т.б.
Ов, ова, ев, ева, ин, ина. Мысалы: Жұмабаев, Әуезов , Барина т.б.
Тамырын тереңге жайған тарихыма көз жіберер болсам, сананы талай ой тұңғиығына батырып, көкейге талай сұрақтың келетіні рас. Мысалы, "Біз кімбіз?", "Жұмыр жер бетінде қашан пайда болдық?", "Қай жерді мекен еттік?", "Тіліміз, мәдениетіміздің деңгейі қандай?".
Біз Өр Алтай мен Атыраудың арасын мекен еткен сақтан қалған сарқыты, ғұннан қалған жұрнағы, үйсіннің жүріп өткен ізіміз. Біз қазақпыз!
Ақ білектің күші, ақ найзаның ұшы сынға түскен жаугершілік заманда, яғни, 1458 жылы Әбілқайыр хандығынан іргесін бөлген Жәнібек пен Керей сұлтан Моғолстан жеріне Шу бойы мен Қозыбасқа алғаш... Ең алғаш еркіндіктің ақ жалауын тіккен едік.
Он бес отауды біріктірген қара шаңырағымыз 1991 жылы ыдырады. Шығыстан алтын күн нұрын төгіп, еркіндіктің самалы есті. Көңіл көк аспанындағы қасірет бұлты сейіліп, әнші бұлбұл шаттықтың әнін шырқады.
О, өмірге жаңа сәби келді. Ол енді тәуелсіз елдің ұрпағы. Өлгеніміз тіріліп, өшкеніміз жанғанда, осы дүние есігін ашқан күнәсіз пенде. Тал бесіктен жер бесікке дейін өз қалауынша тіршілік етеді. Осы сәбидің күні ертеңгі тағдыры үшін боздақтарым жанын қиған. Асқақ арманға қол созып бүгінгі бейбіт уақытты көре алмай кеткен асылдар қаншама?! Ағы мен қарасы, жақсы мен жаманы, жасығы мен жасампазы егіз ұғым болған жаңа ғасырда сап алтындай баға жетпес байлығымыз ұлт құндылығын берік сақтауымыз керек.
Тәуелсіздігіме мың тәубе деуді ұмытпайық, ағайын!