6-класс «Қазақ тілі» 4-тоқсан БЖБ Оқушының аты-жөні:
1-тапсырма
Мәтінді мұқият оқыңыз
Әлемнің ең үлкен кітапханасы
«Александрия кітапханасы өртенген 391 жылдан 1220 жылға дейін 830 жыл Отырар кітапханасы әлемдегі ең үлкен кітапхана болған» деп қорытындылайды профессор Еренғайып Омаров. Өкінішке қарай, даңқты бабаларымыздың мыңдаған жылдың тарихымен, ғылым, білім, өнердегі жетістіктерінің алтын қоры сақталған осы кітапхана түгі қалмай жойылып кетіпті. Жер түбіндегі мысырлық ғалым Птоломей болмаса, біз де ондай кітапхана болғанын білмес те едік. Осы кітапханадан білім алған, бүкіл әлем мойындаған Әбу-Насыр әл-Фараби туралы деректерді де тек соңғы кезде алыс шетел деректерінен таптық. Отырардын өзінде әл-Фарабиден де білімі жоғары, оған білім үйреткен талай ғалымдардың болуы да мүмкін. Себебі Отырар кітапханасын әл-Фараби жинамағаны айтпаса да түсінікті. Бұл кітапханада жүздеген жылдар бойы қаншама ғалымдар еңбек етті. Ол заманда кітаптың өте қымбат тұратынын ескерсек, бұл кітапхананы жинауға мол қаржы кеткені анық. Ол кітаптарды сатып алу, жинақтаудан басқа осы кітаптарды сақтайтын үлкен кітапхана ғимараты және ондағы жұмыс істейтін ғалымдарды қаржыландыру қала бюджетіне оңайға түспесе керек. Бұндай шығынды кішігірім қалалардың көтере алмасы белгілі.
Осындай үлкен кітапхананы IX ғасырда әлемнің жарты бөлігінен байлық тоқтаусыз құйылып жатқан Бағдат халифтері жинақтаған. Халиф Әл-Мамун (813-833ж.) Бағдат қаласында «Байт Әл-Хакма» (Даналық үйі) атты ғалымдар үйін ашып, дүниенің түкпір- түкпірінен ғалымдар шақырып, кітапхана қорын әзірлеген. Обсерватория ашқан. Кейін Бағдатта өте үлкен кітапхана жинақтаған. Бұл «Даналық үйінде» Орта Азияның, гректің, парсының, Мысырдың көптеген ғалымдары жұмыс жасады. Солардың еңбегінің арқасында кейін «араб өркениеті» деген түсінік пайда болды.
«Даналық үйінде» ең бірінші болып Орта азиялық математик Әл-Хорезми басшылық жасады. Әбу Насыр әл-Фараби де Бағдат халифінің шақыртуымен Бағдатқа барған. Осы кездегі Бағдат Халифінің басты уәзірлері Фараб қаласынан болған деген дерек бар.
Халифке ақыл қосатын уәзірлердің тек білімді, қабілетті адамдардан жиналатынын ескерсек, Фараб қаласының бұл заманда ғылым-білім, мәдениеті өте жоғары қала болғаны айтпаса да түсінікті. Ғылым-білімде осындай үлкен жетістікке жеткен Фараб-Отырар қаласының негізгі табыс көзі сауда деп білеміз. Кейін ғалымдар «Ұлы Жібек жолы» деп атаған үлкен сауда жолының күре тамырында орналасқан қаланың табысы жоғары қала болғаны даусыз.
2-тапсырма Мәтіндегі негізгі және қосымша ақпараттарды анықтайды; /4/
3-тапсырма
Берілген сөйлемдерден үстеулерді тауып, жасалуына және мағынасына қарай топтастыр./7/
1. Олар ертең ерте жүретін болды.
2. Жылқы болса күндіз-түн қыр отына жайылып жүргендіктен, енді ылдиға қарай ұмтыла түсті.
3. Түнде, қызыл іңірде… ұйқыға әдейі кеткен бұл топ күн шыққанша тұрмай жатқан.
4. Үшеуі де жүзбе-жүз келгенде, Абайдан ығып жүретін туыстар.
Әңгіме Салықсалғанның табиғатын бейнелеуден басталып, осы өңірде тұрып, тіршілік етіп жатқан ауылдың өмірімен жалғасады. «Шілденің ортасы болса да, бұл жер қоңыр салқын, бұлтсыз күндері тамылжыған тамаша мезгіл басталушы еді. Не ыстық емес, не суық емес жайлаудың жаймашуақ сәтінде төбеңнен көкпеңбек болып төңкеріліп тұрар аспанға қарағайдың бүршігін лақтырып ойнайң ... ». Бұл суреттеу арқылы автордың балалық шағында өскен даласында жүріп жадында жатталған еркеліктері мен ойындарын көруге болады. Одан әрі кешкі ауылдың тынысы суреттеледі. «Шаршау дегенді білмейтіно, қызли - келіншектер соғыс жылынан кейінгі, бейбет өмірдің шуағына жылынып, сызылта ән салатын, тау арасынд жылтылдатып от жағыпа, әна шырқағанда, лаулағано жалын бақсыдай тілін жалаңдатып, күй шертіп тау-таста күңірентіпа тұрғандай әдемі сезілуші еді-ау. Біздер, балалар, күні бойы өгіз үйретіп, бұзау жаямыз. Үш уақыт сиыр сауғызамыз. Ымырт үйіріле алтыбақан құрған азаматтардың маңайында арпалысып, тиіп - қашып ұлардай шулап ойнап жүргеніміз ».
Объяснение:
Хз правильно ли
Басы ұяда,Қүйрығы қияда. (Отгадка:Шөміш) Сүбелі, бүйірі бар, қабырға жоқ,Жүреді екі қолымен омыртқа жоқ,Ал өзі өмір бойы жер баспайды,Бақай, тірсек, тілерсек, тобық та жоқ. (Отгадка:Оқтау) Өзі -жаңа,Өзі -тесік. (Отгадка:Елеуіш) Үйге біткен бәйтерек,Жапырағы жыртық терек.Жапырағы жыртық болса да,Бәйбішеге сол керек. (Отгадка:Eлгезер)