5-тапсырма. Мәтіндерді оқып, ауызекі және көркем сөйлеуге тән ерек- шеліктерді ажырат.
T
І мәтін
«Астана-Бәйтерек» кешені
Енің биіктігі - 97 метр. Ме-
талл, әйнек және бетоннан түр-
DE
гызылған «бәйтерек ағашының»
СЫ
жалпы биіктігі - 105 метр, сал-
ті мағы 1000 тоннадан асады. Ке-
та шеннің үстіңгі жағындағы алып
шар хамелеон» әйнектерінен жа-
TH
ң салған. Күн сәулесінің түсуіне
ed
байланысты шар түсі ауысып
тұрады. Бәйтерек негізгі үш өлем-
нен құрылған: жерасты, жер және
аспан әлемі. Астыңғы қабатта
m m
кафе, аквариум сәне «Бәйтерек»
де
мино-галереясы орналасқан. Алып
шарға лифт арқылы көтеріліп,
үлкен залға еніп, қаланың то-
лық көрінісін көруге болады.
Зал ортасында 17 жапырақты
ағаш глобус және қазақ елінің
бейбітшілік нышанына айнал-
ған «Аялы алақан» - Қазақстан
Республикасы Тұңғыш Президенті-
нің алақанының таңбасы орна-
да ласқан.
(«Астана - мәңгі жүрегімізде »
библиографиялық құралы)
2-мәтін
Аңызға сүйенсек, Бәйте-
ректің төменгі тұсында сұмы-
рай, қара бәле аждаһа Айда-
һар өмір сүреді. Ең биік шы-
ңында Самұрық құс мекендей-
ді. Жыл сайын Самұрық құс
тұқым салып, азық іздеп кет-
кенде, Айдаһар шөжелерінің
бірін қалдырмай жеп кетеді
екен. Бір күні қаһарман Батыр
Самұрық балапандарын же-
гісі кеп жатқан Айдаһарды
ерлікпен өлтіріп, балапанда-
рына көмектеседі. «Ойпырым-
ай, қайтем енді, балапанда-
рымды тағы да жеп кетті-ау»,-
деп Самұрық Бәйтерекке жа-
қындағанда ғажайыпқа тап
болады. Тірі қалған сарыауыз
балапандар Батыр ерлігін жа-
ері
рыса, шуылдаса жеткізеді.
Аңсап күткен арманы орын-
далған Самұрық: «Ей, Баты-
рым, бүл көмегіңді ешқашан
ұмытпаймын», - деп жақсы-
лығын жақсылықпен қайта-
рады.
менің елім – қазақстан. қазақстан жер көлемі жағынан әлемде ресей, қытай, ақш, аргентина, бразилия, канада, үндістан және австралиядан кейінгі 9-орынды алады. қазақстанның табиғаты әр алуан. оның кең-байтақ аумағында таулар да, орман-тоғайлар да, кең жазықтар да бар. климаты-барынша
континентальді. қазақ жері ұлан-байтақ, таңқаларлық әдемі жер. еліміздің ұлан-байтақ даласында есепсіз байлық бар, бұл - сирек кездесетін жануарлар мен өсімдіктер, пайдалы қ. қазақстанның байтақ жерінде менделеев кестесінің 99 элементі бар. бұл да біздің үлкен мақтанышымыз. елімізде мұнай, көмір,
темір, алтын, күміс және тағы басқа да байлықтар жеткілікті. қазақстан мұнай қоры бойынша әлемнің көптеген мұнай өндіруші елдерінен алда тұр. республикада қазіргі уақытта барланған және табылған 2,8 млрд. тонна мұнай мен конденсат қорынан және 1,9 триллион текше метр газ қорынан тұратын 172 мұнай,
42 конденсат және 94 газ кен орны бар. оның ішінде хромның әлемдік қорының жартысынан астамы қазақстан аумағында болса, одан өзге де қорғасын, мырыш, мыс, алтын мен күмістің бай қоры бар. вольфрам қоры бойынша екінші, марганец қоры бойынша үшінші, қорғасын мен молибден қоры бойынша төртінші, темір
кентасының қоры бойынша сегізінші орын алады. жетекші өнеркәсіп салаларының қатарына түсті және қара металлургия жатады. жоғары сапалы мыс пен мырыш, қорғасын мен кадмий әлемдік нарықта үлкен сұранысқа ие.
қазақстан - дәнді дақылдар (негізінен астық), азық-түлік пен техникалық
дақылдардың (күнбағыс, мақта) ірі өндірушісі. ауыл шаруашылығындағы негізгі салалардың бірі - мал шаруашылығы. ол жеңіл өнеркәсіпті шикізатпен, халықты тамақ өнімдерімен қамтамасыз етеді.
қазақ елі өз мәдениетін қан ел. қазақ халқы салт-дәстүрге өте бай ел. бұл-оның мәдениетті әрі
тәрбиелі ел екендігінің айғағы. белгілі қоғам қайраткері, заңгер н.шайкенов: «ұлт дәстүрі – заңнан биік», – деген. демек, салт-дәстүрлі ел – мықты әрі тұғыры берік ел. біздің халқымыз өз ұрпақтарына ғасырдан ғасырға ұлт қасиетін салт-дәстүрмен, өнегені әдет-ғұрыппен, үлгіні жөн-жосықпен, әдепті
ырым, тыйыммен тәрбиелеп, ұлағатты ұл, инабатты қыз өсірген.
қазақстан ғылымы да әлемдік ғылым қазынасына зор үлес қосты, іргелі ғылымдарды түбегейлі зерттеуге бағытталған ірі институттар жұмыс істейді.
қазақстанның басты байлықтарының бірі-оның пайдалы қ. әлемнің жетекші елдері ғалымдарының бағалауынша, қазақстан табиғи ресурстар қоры бойынша әлемде алтыншы орында тұр, алайда бұл артықшылықты өзі үшін ең көп тиімділікпен пайдалана алмайды. кейбір ғалымдардың есептеуі бойынша қазақстанның
барланған жер қойнауы шамамен 10 триллион ақш долларына бағаланады.
қазақстан бай табиғи ресурстарға ие, бұл менделеев кестесінің 110 элементінің 99-ы оның жер қойнауында анықталғанын, 70-і барланғанын, бірақ әзірше 60 элемент шығарып, пайдаланылатынын куәландырады. массачусет технологиялық
институтының (ақш) табиғи ресурстар және энергетика жөніндегі маманы доктор даниель фаиннің бағалауы бойынша, ксро ыдыраған жылы (1991 жыл) хром рудасының 90%, мыстың 26%, қорғасын мен мырыштың 33%, вольфрамның 38% сол жылы бұрынғы ксро-да болған, қазақстанда болды. бұған қоса, бұрынғы ксро - да
біздің республиканың үлесіне бариттер - 82%, фосфориттер - 65%, молибден - 29%, бокситтер - 22%, асбест - 20%, марганец - 13%, көмір - 12% және т.б. қорлары бойынша әлемнің ең бай елдерінің бірі-мұнай, газ, титан, магний, қалайы, уран, алтын және басқа да түсті металдар қоры тура келді.