5. « «INSERT» оқыту стратегиясы бойынша мәтіндегі ақпаратты қоры-
тутындылап жазыңдар.
V (бұрыннан
+ (жаңа
(менің ойлаға ? (білгім
білемін)
ақпарат) ныма қайшы) келеді)
1998 жылы Қырғызстанның Қошқар өңіріндегі Қарасу
ауылы маңынан көне түркі рунасымен тас бетіне қашалып
жазылған бірнеше құпия жазулар табылған. Тас бетіндегі
құпия жазу түркітанушы ғалымдар тарапынан әлі күнге
дейін жүйелі түрде оқылған емес. Енді осы таңбалар жүйесіне
көз тігіңіз.
Біздің ойымызша, бұл жазуды V-VI ғасырларға жатқы-
зуға болады, себебі мұнда ертедегі Талас жазба ескерткіш-
теріне тән таңбалар бар. Тастағы 13 руникалық таңба оңнан
солға қарай оқылады. Құпия таңбалардың жеке-жеке мән-ма-
ғынасын талдай келе мынадай болжамға тоқталдық: er atym
sagunda ayrsym «Ер атым Сағуннан айырылдым» немесе
«Ер атам Сағыннан айырылдым».
Апан-апан,
Ескі шапан.
Иір қобыз,
Жарық жұлдыз. (Түйе)
Кішкентай ғана бойы бар,
Айналдырып киген тоны бар. (Қой)
Асты тас,
Үсті тас,
Ортасында жанды бас. (Тасбақа)
Кезікті бір жануар,
Үстінде екі тауы бар. (Түйе)
Тастамайды бір елі,
Үйін сүйреп жүреді. (Ұлу, немесе тасбақа)
Тікірейіп құлағы
Менен бұрын тұрады.
Бойын жазып керіліп,
Беті-қолын жуады. (Мысық)
Еркін самғап ұшсын деп,
Мәпелейміз,баптаймыз.
Бейбітшілік құсы,- деп,
Қайсы құсты мақтаймыз. (Көгершін)
Қанаты бар ұшпайды,
Жұрт айламен,ұстайды. (Балық)
Күндіз соқыр не деген?
Түнде қалай көреген? (Үкі)
Білесін мекен даласын,
Бірден тауып аласың,
Салыр алып дорбаға,
Жүреді ылғи баласын. (Кенгуру)
Жер бетінде жатқан арқан,
Ұстауға оны бәрі де қорққан. (Жылан)
Қара арғымақ мінгенім,
Қыр айнала жүргенім.
Сегіз найза сенгенім,
Он екі қылыш ілгенім. (Бүркіт)
Өзі ширақ, өзі қу,
Жүрген жері айқай-шу. (Түлкі)
Бір аң бар қайраты көп, болған күшті
Басынан өткізеді әрбір істі. (Арыстан)
Әр түрлі, орта бойлы, ұзын құлақ,
Өзіне міндетпесе, қызмет қылмақ. (Есек)
Белестен шапқан бесті ат,
Бүкір келген желісті ат.
Бейғам елде іздейді,
Малдан күдер үзбейді. (Қасқыр)
Кілемнің түрлеріндей жүндері бар,
Айбаты жан шыдамас үндері бар. (Жолбарыс)
Орманда жоғары
Ғашқа қонады.
Тұмсығын балға етіп,
Тарсылдатып соғады. (Тоқылдақ)
Орманда сайрайды,
Сайраудан талмайды (Бұлбұл)
Бір топ жынғыл ішінде,
Бір жапырақ қызыл гүл. (қырғауыл)
Ай астында ақ мамық
Жатыр суды жастанып (Аққу)
Таусылама, қарандар,
Табиғаттын қызығы?
Суық жақтағы жануар –
Бұтақ-бұтақ мүйізі. (Бұғы)
Туа сала мұрт өсірген мырза,
Пеш түбінде жатқанына ырза. (Мысық)
Үстінен тоны түспеген,
Сонда да араз қыспенен. (Аю)
Санай алмай шаршадым –
Найзасы бар қанша мың.
Батыр емес бірақ та,
Қашып жүрер жыраққа. (Кірпі)
Бітімі, тұрқы –
Аумаған жылқы.
Мәйкесі жолақ –
Айыбы сол-ақ. (Зебра)
Басында көп-ақ бұтағы,
Адамды көрсе зытады. (Бұғы)
Тастай қатты бұл шапан,
Қалай жуып жұмсартам? (Тасбақаның сауыты)
Тұмсығы дөңгелек,
Денесі он бөлек. (Шошқа)
Жұмыр тасты төрт аяқ
Көтеріп тұр, көп таяп. (Тасбақа)
Доп пішіндес тасты
Бауырына басты (Жұмыртқа басқан құс)
Секіреді –
Бала емес.
Сақалы бар –
Шал емес. (Серке)
Суровые условия кочевой жизни наложили свой отпечаток на эту сферу традиционной культуры, сделав домашнее производство частью натурального хозяйства, направленного на удовлетворение нужд и потребностей членов семьи или рода, и редко — на обмен или торговлю. Присоединение Казахстана к России и бурное развитие капитализма в XIX в. привели к проникновению в центральноазиатские степи товарно-денежных отношений и началу выделения ремесла из натурального хозяйства
На казахском не могу переведи на казахский