4-тапсырма. Мәтінді оқыңдар. Судың қай түрі туралы ақпарат берілген? Бір-біріңе сұрақтар қою арқылы анықтаңдар.
Республика аумағында жетпістен аса арте-
зиан алабы табылды. Мысалы, Мойынқұмда
Тірек сөздер:
300-500 метр тереңдікте 50 мың шаршы
артезиан суы,
шақырым жерді алып жатқан тұтас жерасты
жерасты суы,
«теңізінің» бар екені анықталды. Оның суы су алабы, суландыру,
қамтамасыз етілді
ішуге де, егін суғаруға да жарамды. Қызылқұмда
80-300 метр тереңдікте жатқан орасан зор
жерасты су алабы табылды. (Жерасты суы республиканың басқа да
аудандарында бар. Алматы қаласы, облыстар, аудан орталықтары,
өнеркәсіп және ауылшаруашылық кәсіпорындары мен елді мекендері
қазірдің өзінде жерасты суымен қамтамасыз етілді. 100 миллион
гектардай жайылымдарды суландыруға, 50 мың гектардай егістікті
суғаруға мүмкіндік алды. Таяу жылдар ішінде жерасты суы бұдан да
шоп пайдаланылатын болады.
☹️
Өзгелік етіс - Понудительный залогПонудительный залог образуется при суффиксов -дыр, -дір, -тыр, -тір, -ғыз, -гіз, -қыз, -кіз. Этот залог отсутствует в русском языке. Он обозначает “заставить, понудить, попросить, позволить, совершить какое-либо действие или принять иную форму состояния” и образуется при суффиксов. Например: Біз оған өлең айт-қыздық. - Мы заставили его читать стихи. Мен көйлек сатып ал-ғыз-дым. - Я попросила себе купить платье.
Ортақ етіс - Взаимный залогВзаимный залог - переводится как “совместно, одновременно с кем-то делать что-то” или “одновременно с кем-либо находиться в определенном состоянии”. Он образуется при суффиксов -с, -ыс, -іс. В русском языке подобный залог отсутствует, а взаимно-совместное значение выражается глаголами возвратно-среднего залога. Например: Мен досыммен құшақтастым. - Я обнялся с другом. Олар хат жазысты. - Они переписывались.
Жылқылар топтасып, жүйткіп, кісініп ойнақтаса, шапқыласа, кешікпей күн суытып, ызғар соғып, боранды жауын қарлы борасын болады деп біледі. Жылқылардың жүні үрпиіп, жайылуға зауқы жоқ болса, онда біраздан кейін күн суытып ауа райы бұзылады. Ат әлсін – әлсін пысқырса, жазда жел күшейіп жауын жауардың, ал қыста қар жауып, қарлы борасын болады. Жылқы ыққа жайылса, жел, жауын, қарлы борасындар, ызғар суық жел болады. Айғыр үйірін, мойынын жерге сала, жиса ауа райы кешікпей бұзылады. Жылқы малы қыста, көктемде жайылғанда, қай жаққа қарап жайыла берсе, жайлы жылы күндер болады, ал желге қарсы жайылса, жайсыз күндер болатының белгісі. Бие кенет суалса, кешікпей жауын жауатын болады.