4.Мәтінді мұқият оқып, төмендегі тапсырмаларды орынданыз. Внимательно прочитайте текст и выполните задания ниже. Жаксылардың жақсысы Баяғыда бір акылды қарияның жалғыз кызы больпты. Қария бірнеше белмелі, жарык, биік, ете эсем үйде тұрыпты. Үйінің айналасы бау- бакша екен. Қарияның кішкене кызы бақшаны, барлық бөлмелерді аралайды. Қыз кірмеген жалғыз ғана бөлме қалады. Ол бөлме жабық тұрады екен. Бір куні кыз карияға: Әке, маған жабык тұрған бөлмеге кіруге руксат етініз. Осы белме баска бөлмелерге қарағанда, жақсырақ кой деп ойлаймын,—дейді. кызым. Жаксылардың ен жаксысы сонда. Бірак сен әлі жассын. Өскенде бул бөлмені саған беремін. Сен оған өмір бойы риза боласын,- деп жауап қайтарады әкесі. Ай етеді, жыл өтеді, кыз есейіп бой жетеді. Қария кызына жабық белменің Онын дұрыс, кілтін ұсынады. Қыз куанып есікті ашып жібереді. Сонда оның көргені —ұршык пен өрмек және кітап. Олардан өзге түк жок. Қыз әкесіне жылап келіп: Әке, сен жабык бөлмеде жаксылардын ен жақсысы бар деген едін. Мен одан ұршық, өрмек, кітаптан басқа еш нәрсе таппадым, дейді. Міне, жаксылардын жаксысы деген осылар, кызым! Ұршық пен өрмек болса, енбегін жанады. Ал кітап окысан, білім артады. Дүниеде бұдан артык жаксы жок. Дүниедегі мүліктін бәрі еңбекпен, біліммен табылады,-деп тусіндіреді кария. Шығарманың жанрын аныктаныз. Определите жанр произведения. А) ертегі В) әнгіме С) повесть D) новелла 2. Шығарманың негізгі идеясы кандай? Какова основная идея произведения? А) үлкенді кұрметтеу В) баланы тәрбиелеу С) окуға шакыру D) туғандарын сүю
Тоқтар Әубәкіров - тұңғыш космонавт
«Қазағым үшін өлуге дайынмын» (Т.Әубәкіровтің ғарышқа ұшардағы сөзі)
1991 жылы 2-қазанда Тоқтар Әубәкіровтің ғарышқа ұшқан күні. Кім не десе де қазақ ғарышының тарихы осы күннен басталады. Сол үшін де бұл күн – қазақ үшін тарихи күн. Айдарынан жел ескен Алаш баласының аспан әлеміне жол тартқан күні. 2 қазан сонысымен қымбат, сонысымен құнды. Егер шындығына келсек қазақтың ғана емес күллі түркі халықтарының тұңғыш ғарышкері. 2001 жылы Стамбул қаласында «Түріктің тұңғыш ғарышкері» атағын Түркия елі берді.
Биліктің Тоқтар батырды таса да ұстағысы келгеніне қарамастан Тоқтардың кім екенін тағы бір еске түсіріп өту үшін атқарған еңбектерін парақтап шықсақ.
Тоқтар Оңғарбайұлы Әубәкіров — қазақтың тұңғыш ғарышкері, Кеңес Одағының Батыры (1988), Қазақстан Республикасының Халық Қаһарманы (1995), техника ғылымының докторы (1998), профессор (1997), Қорқыт Ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университетінің құрметті профессоры. Ол 1946 жылы Қарағанды облысының Қарқаралы ауданында өмірге келген. Ресей Федерациясындағы Армавир жоғары әскери ұшқыштар училищесін (1969), авиация институтын бітірген (1979). 1969 — 75 жылдары Әскери-әуе күштерінде ұшқыш, звено командирі, эскадрилья командирінің орынбасары. 1976 — 1992 жылдары Мәскеудегі Тәжірибелік конструкторлық бюроның ұшқыш-сынақшысы міндеттерін атқарды. 1988 жылы кеңес одағында алғаш рет әуеде ұшаққа екі мәрте жанармай құйдыру арқылы солтүстік ендікке қонбай ұшуды ерлікпен жүзеге асырды. Реактивті ұшақтың елуден аса жаңа түрін сынақтан өткізді. 1990 жылы ғарышкерлер құрамына алынды. 1991 жылы 2 қазанда Байқоңырдан “Союз ТМ-13” кемесімен ғарышқа ұшты. Онда ол өзге ғарышкерлермен бірге биотехнология, металлургия, медицина салалары және Арал аймағы бойынша ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізді. Зерттеу нәтижесінде Арал үстіндегі тұзды шаң борамасының пайда болу процесі, сол зиянды аэрозолдардың Қазақстан мен Ресей аймақтарына таралуының ғарыштық суреттері алынды. 1991 Ю.А. Гагарин атындағы Ғарышкер дайындау орталығында әзірлгін бастады, сынаушы ғарышкер-ұшқышы, сынаушы. «Союз ТМ» ғарыш кемесінде және «Мир» орбиталды кешенінде сынаушы ғарышкер-ұшқышы жылдамдатылған машықтануын ұшу бағдарламасы бойынша өтті. 1991 жылы қазанның 2-інде Тоқтар Әубәкіров зерттеуші ғарышкер есебінде, Александр Волков және аустрия ғарышкері Франц Фибөк, «Союз ТМ-13» ғарыш кемесімен ғарышқа ұшуға кірісті. Апта бойы «Мир» орбиталды кешенінде жұмыс істеді. 1991 жылы қазанның 10-ында Тоқтар Әубәкіров, Анатолий Арцебарский, аустрия ғарышкері Франц Фибөк «Союз ТМ-13» ғарыш кемесімен Жерге қайтып қонды. Ғарышта өтеген мерзімі — 7 күн 22 сағат 13 минут.
Ғарыштан оралған соң Қазақстандағы ғарыштық зерттеулердің негізін қалауға, отандық Қарулы Күштердің әскери даярлығын жетілдіруге, әскери-патриоттық тәрбие жұмыстарын жолға қоюға белсене араласты. Ол 1992 — 93 жылдары Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрінің 1-орынбасары, 1993 — 94 жылдары Қазақстан Республикасы Ұлттық аэроғарыштық агенттігінің бас директоры — Ғылым және жаңа технология министрінің орынбасары. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесінің депутаты — Қорғаныс және қауіпсіздік комитетінің төрағасы болды.
Арман қуып жасынан,
Көктен көзін алмаған
Ұшқыш болды жас ұлан,
Аспанда еркін самғаған.
Бабасынадай асауға
Салған құрық –бұғалық.
Ұшақтарды сынауға
Артқан еді құмарлық.
Самғап ұшу аспанда
Қауіпті еді, қатал-ды.
Ерлігі елден асқанда,
Ол ғарышкер атанды.
Талай істе ғажаптың,
Туған ұлы қазақтың ,
Тұңғыш ұшты ғарышқа,
Қаһарманы қазақтың!
Менің тұған жерім Қазақстан. Қазақстан көп ұлтты, егеменді мемлекет. Халқының саны 17 млн. Қазақ елінде тұратын адамдардың отаны - Қазақстан мемлекеті. 1991 жылы 1 желтоқсанда Президент сайлауы болды. Тұнғыш призидент болып Нұрсұлтан Назарбаев сайланды. 1991 жылы 16 желтоқсанда Қазақстан тәуелсіз болып жарияланды. 1992 жылы Қазақстан Республикасының Елтаңбасын, мемлекеттік Туын және әнұранын бекітті.
Қазақстан құқтық мемлекет. Қазақстанда 30 мемлекеттің елшілігі бар. Қазақстанның негізгі халқы - қазақ халқы. Қазақстан қазір дүние жүзі мемлекеттерімен экономикалық және мәдени байланыстар жасауда. Ал 1993 жылы қараша айында ұлттық ақша - теңге айналымға түсті. Бірінші бетінде қазақ халқының ұлы адамдары бейнеленген. 2006 жылы қарашаның 15-інде теңгенің жаңа түрі айналымға енді.
Қазақстанның бас қаласы және астанасы - Астана. Астана Сарыарқа даласында, Есілдің жағасында орналасқан.
Қазір Астана өте әдемі қала.
Біз Қазақстанда тұратынымызды мақтан етеміз. Біздің жерімізде көптеген өзен, көл мен су қоймалары бар. Бір неше млн. гектар жерді орман алып жатыр.
Қазақ жері - пайдалы кендерге өте бай. Қазақстан табиғаты өте әдемі, біз Отанымыздың табиғатын сүйеміз!
Біз Қазақстан азаматы екенімізді мақтан етеміз! Дербес, тәуелсіз ел болу қандай бақыт! Бүгінгі Қазақстан білімді, дербес, жоғары мәдиниетті, дамыған ел. Гүлдей бер, Қазақстан менің Отаным!