1. Атау септігі (именительный падеж) отвечает на вопросы кім? (кто?), не? (что?) (кімдер? нелер?) -множ. число. Например: Әлібек (кім?), адамдар (кімдер?), кітап (не?), кітаптар (нелер?) -окончаний нет.
2. Ілік септігі (родительный падеж) отвечает на вопросы кімдер? (чей? чья? чье?), (кімдердің?), нелердің? (что? от чего?), нелердің? и выступает в значении определения.
Ілік септігі имеет окончания -ның, -нің, -дың, -дің, -тың, -тің.
Ілік септігі в речи всегда употребляется в сочетании с формой принадлежности ІІІ лица. Ілік септігі в предложении является определением и стоит перед определяемым словом. Определяемое слово употребляется в притяжательной форме. Например: Анардың (кімнің?) әжесі -Бабушка Анара.
В казахском языке собственные имена, обозначающие названия городов, рек, улиц, гор и т.д., употребляются перед теми словами, к которым относятся, а последние -в притяжательной форме ІІІ лица. Абай көшесі -Улица Абая.
Окончания ілік септік иногда опускается, но притяжательное окончание ІІІ лица (-сы, -сі, -ы, -і) всегда сохраняется. Например: институттың ректоры -институт ректоры.
3. Барыс септігі (направительно-дательный падеж) соответствует русскому дательному падежу без предлога и с предлогом. Например: Әсияға (Асие), мұғалімге (учителю), Алматыға (в Алматы).
Барыс септігі отвечает на вопросы кімге? (кому?), неге? (чему?), қайда? (куда?).
Слова в барыс септік обозначают направление предмета к кому или чему-нибудь. Например: университет-ке (в университет), жұмыс-қа (на работу), үйі-ңе (домой).
Барыс септігі образуется при окончаний -ға/-ге, -қа/-ке, -на/-не, -а/-е.
Послелоги дейін (шейін), қарай, бола употребляются только в сочетании с существительными дательного падежа.
4. Табыс септігі (винительный падеж) по своему значению соответствует русскому винительному падежу без предлога и в предложении выступает в качестве прямого дополнения. Табыс септігі отвечает на вопросы кімді? кімдерді? (кого?, нені? нелерді? (что?). Например: оқушыны (ученика), газетті (газету).
Существительные в табыс септік принимают окончания -ы/-ді, -ты/-ті, -ны/-ні, -н.
5. Жатыс септігі отвечает на вопросы кімде? кімдерде? (у кого?), неде? нелерде? (у чего?), қайда (где?), қашан? (Когда?). Например: Раушан лекцияда отыр. (Раушан сидит на лекции).
Жатыс септігі имеет окончания -а/-де, -та/-те, -нда/-нде.
В казахском языке жатыс септігі обозначает:
Место нахождения лица или предмета. Например: Әйгерім Астанада тұрады. Киімдер шкафта ілулі тұр.
Время действия и состояние предмета. Например: Жазда ауылға барамыз. Асқар түнде ұшады.
Возраст человека. Например: Болат жиырмада, Әсел он сегізде.
6. Шығыс септігі (исходный падеж)
Слова, отвечающие на вопросы кімнен? (от кого?), неден? (из чего?), қайдан? (откуда?) указывают на исходный пункт действия предмета или на материал, из которого сделан предмет. Например: Студент институттан келе жатыр. (Студент идет из института). Ол кірпіштен үй салып жатыр. (Он строит дом из кирпича).
Окончания исходного падежа -нан/-нен, -дан/-ден, -тан/-тен варьируются в зависимости от того, на какой звук оканчивается слово.
7. Көмектес септік (инструментальный падеж)
Көмектес септік образуется при окончаний -мен, -бен, -пен и отвечает на вопросы кіммен? - с кем? , немен? - с чем?, қалай? - как?
Слова в көмектес септік указывают, чем, при чего совершается действие и всегда имеют мягкие окончания /-мен, -бен, -пен/ независимо от мягкости и твердости последнего слова /основы/
ответ:. Бұл шығармаларында Абай ақындықтың ауыр міндетін, ақын атанудың алғышарттарын аңғартқан еді. Сөздің патшасын, сындарлысын дарияның тереңіне сүңгіп, ақық-маржан іздеушідей түн қатып толғататын, тұңғиық ойға шоматын даналардың ғана таба алатынын айтқан. Яғни ақынақыл сөзін ақындарға арнаған-ды. «Сөзді ұғар осы күнде кісі бар ма?» деп, парасатты оқырманы жоқтығына налыған болатын. Ап бұл өлеңінде Абай әрі оқырман-тыңдаушыларына, әрі ақындарға қарап сөйлейді. Сын мен пікірін нақтылай айтуға ойысқан. М. Әуезовтың айтуынша, бұл өлең Абайдың «тек бір өз басының ақындық жолындағы ізденуі ғана емес. Мұны ақындық жайында өзгеше мәні бар өлең деп ұғынуымыз керек». Оны ақын өз айналасындағы «өлеңі бар, өнерлі інілерінің» кейбір шығармаларын оқығаннан кейін, соларға жөн-жоба керсетіп, сын ескертпелер жасау ниетімен тудырған. «Сөз айттым «Әзірет Әлі, айдаһарсыз» дегенде көп ақындардың, оның ішінде Көкбай Жанатайұлының пайғамбарларды, дін таратушы қаһармандарды мадақтайтын қиссаларжазуға тым әуестігін, «Бізде жоқ» алтын иек, сарыала қыз» дегенде жеке ақындардың жылтырақ сөздерге әуестігін, Әріп Тәңірбергеновтың «Зияда-Шамұрат» дастанында қызды «иегі алтын, көзі гауһар» деп, әлем-жәлем етіп суреттегенін, «Кәрілікті жамандап елім тілеп» дегенде Шәкерім Құдайбердиевтің заңды түрде келетін кәрілікті даттағанын қағытып мысқылдаған. Ақын өлең сөзді кімге арнауды, кімге айтуды ескертеді: тасырға айтпай, «кеңіл көзі ашық, кекірегі сөзімді», сергек те талаптыларға айтуды қалайды. Оның өсиеті - күле тындаған парықсыздарға сөзіңді қор қылма! «Қызшыл», «қызықшыл» әуейілерге жолама! Арсыздық пен ақылсыздықтан, шаруасыздық пен маскүнемдіктен аулақ бол!
1. Атау септігі (именительный падеж) отвечает на вопросы кім? (кто?), не? (что?) (кімдер? нелер?) -множ. число. Например: Әлібек (кім?), адамдар (кімдер?), кітап (не?), кітаптар (нелер?) -окончаний нет.
2. Ілік септігі (родительный падеж) отвечает на вопросы кімдер? (чей? чья? чье?), (кімдердің?), нелердің? (что? от чего?), нелердің? и выступает в значении определения.
Ілік септігі имеет окончания -ның, -нің, -дың, -дің, -тың, -тің.
Ілік септігі в речи всегда употребляется в сочетании с формой принадлежности ІІІ лица. Ілік септігі в предложении является определением и стоит перед определяемым словом. Определяемое слово употребляется в притяжательной форме. Например: Анардың (кімнің?) әжесі -Бабушка Анара.
В казахском языке собственные имена, обозначающие названия городов, рек, улиц, гор и т.д., употребляются перед теми словами, к которым относятся, а последние -в притяжательной форме ІІІ лица. Абай көшесі -Улица Абая.
Окончания ілік септік иногда опускается, но притяжательное окончание ІІІ лица (-сы, -сі, -ы, -і) всегда сохраняется. Например: институттың ректоры -институт ректоры.
3. Барыс септігі (направительно-дательный падеж) соответствует русскому дательному падежу без предлога и с предлогом. Например: Әсияға (Асие), мұғалімге (учителю), Алматыға (в Алматы).
Барыс септігі отвечает на вопросы кімге? (кому?), неге? (чему?), қайда? (куда?).
Слова в барыс септік обозначают направление предмета к кому или чему-нибудь. Например: университет-ке (в университет), жұмыс-қа (на работу), үйі-ңе (домой).
Барыс септігі образуется при окончаний -ға/-ге, -қа/-ке, -на/-не, -а/-е.
Послелоги дейін (шейін), қарай, бола употребляются только в сочетании с существительными дательного падежа.
4. Табыс септігі (винительный падеж) по своему значению соответствует русскому винительному падежу без предлога и в предложении выступает в качестве прямого дополнения. Табыс септігі отвечает на вопросы кімді? кімдерді? (кого?, нені? нелерді? (что?). Например: оқушыны (ученика), газетті (газету).
Существительные в табыс септік принимают окончания -ы/-ді, -ты/-ті, -ны/-ні, -н.
5. Жатыс септігі отвечает на вопросы кімде? кімдерде? (у кого?), неде? нелерде? (у чего?), қайда (где?), қашан? (Когда?). Например: Раушан лекцияда отыр. (Раушан сидит на лекции).
Жатыс септігі имеет окончания -а/-де, -та/-те, -нда/-нде.
В казахском языке жатыс септігі обозначает:
Место нахождения лица или предмета. Например: Әйгерім Астанада тұрады. Киімдер шкафта ілулі тұр.
Время действия и состояние предмета. Например: Жазда ауылға барамыз. Асқар түнде ұшады.
Возраст человека. Например: Болат жиырмада, Әсел он сегізде.
6. Шығыс септігі (исходный падеж)
Слова, отвечающие на вопросы кімнен? (от кого?), неден? (из чего?), қайдан? (откуда?) указывают на исходный пункт действия предмета или на материал, из которого сделан предмет. Например: Студент институттан келе жатыр. (Студент идет из института). Ол кірпіштен үй салып жатыр. (Он строит дом из кирпича).
Окончания исходного падежа -нан/-нен, -дан/-ден, -тан/-тен варьируются в зависимости от того, на какой звук оканчивается слово.
7. Көмектес септік (инструментальный падеж)
Көмектес септік образуется при окончаний -мен, -бен, -пен и отвечает на вопросы кіммен? - с кем? , немен? - с чем?, қалай? - как?
Слова в көмектес септік указывают, чем, при чего совершается действие и всегда имеют мягкие окончания /-мен, -бен, -пен/ независимо от мягкости и твердости последнего слова /основы/
Например: Мен поезбен келдім
ответ:. Бұл шығармаларында Абай ақындықтың ауыр міндетін, ақын атанудың алғышарттарын аңғартқан еді. Сөздің патшасын, сындарлысын дарияның тереңіне сүңгіп, ақық-маржан іздеушідей түн қатып толғататын, тұңғиық ойға шоматын даналардың ғана таба алатынын айтқан. Яғни ақынақыл сөзін ақындарға арнаған-ды. «Сөзді ұғар осы күнде кісі бар ма?» деп, парасатты оқырманы жоқтығына налыған болатын. Ап бұл өлеңінде Абай әрі оқырман-тыңдаушыларына, әрі ақындарға қарап сөйлейді. Сын мен пікірін нақтылай айтуға ойысқан. М. Әуезовтың айтуынша, бұл өлең Абайдың «тек бір өз басының ақындық жолындағы ізденуі ғана емес. Мұны ақындық жайында өзгеше мәні бар өлең деп ұғынуымыз керек». Оны ақын өз айналасындағы «өлеңі бар, өнерлі інілерінің» кейбір шығармаларын оқығаннан кейін, соларға жөн-жоба керсетіп, сын ескертпелер жасау ниетімен тудырған. «Сөз айттым «Әзірет Әлі, айдаһарсыз» дегенде көп ақындардың, оның ішінде Көкбай Жанатайұлының пайғамбарларды, дін таратушы қаһармандарды мадақтайтын қиссаларжазуға тым әуестігін, «Бізде жоқ» алтын иек, сарыала қыз» дегенде жеке ақындардың жылтырақ сөздерге әуестігін, Әріп Тәңірбергеновтың «Зияда-Шамұрат» дастанында қызды «иегі алтын, көзі гауһар» деп, әлем-жәлем етіп суреттегенін, «Кәрілікті жамандап елім тілеп» дегенде Шәкерім Құдайбердиевтің заңды түрде келетін кәрілікті даттағанын қағытып мысқылдаған. Ақын өлең сөзді кімге арнауды, кімге айтуды ескертеді: тасырға айтпай, «кеңіл көзі ашық, кекірегі сөзімді», сергек те талаптыларға айтуды қалайды. Оның өсиеті - күле тындаған парықсыздарға сөзіңді қор қылма! «Қызшыл», «қызықшыл» әуейілерге жолама! Арсыздық пен ақылсыздықтан, шаруасыздық пен маскүнемдіктен аулақ бол!
Объяснение: