3-тапсырма. Жақша ішіндегі сөздердің қажеттісін қойып, дәптерге көшіріп жазыңдар.
I
Мұқағали «Тау» деген алып (адамнан, әкеден, анадан) туған, ол қыранның
қанатынан (нәр, қуат, гүл) алған. Қыранның (аяғынан, қанатынан, басынан)
ұстап алып, (далаға, тауға, көкке) ұшқысы келеді, Ақын таудан басталған,
жаратылған, шыққан) киіктің сүтін (еміп, көрін, біліп) өскен. Ақын бұлтты
(коріп, ашып, бүркеніп), жайдың (отын, шөбін, тасын) алып туған. Тау
ақынның (төсегі, орны, бесігі). Асқар шыңдар басындағы (орамалын, бөркін,
сәлдесін) шешіп, ақынның бесігін (желпиді, ұрады, қағады).
Үсен:Астана - Қазақстанның елордасы.
Асан:Астанада 97 м биіктікте не орналасқан?
Үсен:97 м биіктікте - Бәйтерек орналасқан.
Асан:Бәйтерек жанында қос ғимарат орналасқан,атын білесің бе?
Үсен:Әрине,аты- Самұрық ғимараты.
Асан:Ғимараттың түсі қандай?
Үсен:Ғимараттың түсі - алтын түстес.
Асан:Сол ғимараттың жанында не орналасқан?
Үсен:Ақорда орналасқан.
Асан:Жарайсың Үсен.Сен Астана туралы мәліметтерді қайдан білесің?
Үсен:Әрбір адам өз мемлекетінің астанасы туралы білу керек.
Би -шешендердің сөздері-халықтың тәлім-тәрбие құралы.
Шешендік сөздер - қоғам өміріне, табиғат құбылыстарына байланысты терең ой, бейнелі шебер тілмен айтылған халық шығармасы, тапқырлық сөздер мен тұжырымдар; қазақ ауыз әдебиетіндегі шағын дидактикалық жанр.
Қазақ халқының шешендік өнерінің алғашқы нұсқалары түркі халықтарының Орхон, Енесей ескерткіштері мен көне жазба мұраларынан табылған. Мұнда Қорқыттың айтқан нақыл сөзі жазылған.
Шешендік өнер суырып салма ақындықпен жақын келетін сирек кездесетін дарын, әрі қасиет. Әркімнің қолынан келе бермейді, себебі ол терең ой мен ұтқыр шешімге құрылады.
Шешендік сөздердің тәрбиелік мәні өте зор. Мысалы, Ыбырай Алтынсарин халық даналығының жас өспірімдерді тапқырлыққа, өткірлікке, адамгершілікке баулитын тәрбие құралы екенін жете танып, өз еңбектеріне орнымен енгізіп, пайдалана білді.
Кезінде үлкен дау – жанжалдың барлығы билер айтқан шешtндік сөздерге тоқтап, өз шешімдерін табатын болған. Тарихқа жүгінетін болсақ, қазақ халқының шешендік сөз өнері XII-XIII ғғ. Аяз би мен Майқы биден басталып, Асан қайғы, Жиренше шешен, Төле би, Қазыбек би, Әйтеке би, Әз Жәнібек, Махамбет пен Сырым батыр шешендіктерінен өз жалғасын тапқан.
Қазақ шeшeндiк сөздeрi — бастаy алар қайнар бұлақтарын түркiлiк танымнан түптeн тартып, өзiндiк ұлттық eрeкшeлiктeрдi, қасиeттeрдi бойына жинақтап, көркeмдiк қyатымeн, ғибраттық сарынымeн дараланған, сондай-ақ, аса бай поэтикалық тiлiмeн өзгeшe қалыпта көрiнгeн, халқымыздың рyхани азығына айналған көркeмдiк құбылыс. Сондықтан да баба мұрасы – өшпес мұра, ұрпаққа ұлағат, кейінгіге аманат, келер күнмен бірге жасайтын рухани асыл қазына екенін ұмытпайық.