3 - тапсырма . Мәтінді мұқият оқып , берілген сұрақтарға жауап бер . Әрбір сөзі бөлек жазылатын күрделі атауларды тап. "Ақсу - Жабағылы" Мәтін:Кез келген мемлекеттің ең басты ұлттық байлығының , дәу летінің , іргетасының бірі оның табиғи қорлары , табиғат бай лығы . Біздің де сондай мақтан тұтар байлығымыздың бірі – Ақсу Жабағылы қорығы . Ақсу - Жабағылы қорығы ЮНЕСКО жасаған дүниежүзілік қорықтар тізіміне енген . Бұл қорық Талас Алата уының Солтүстік Батыс бөлігін және оған көршілес Өгем жотасын алып жатыр ! Оның негізгі аймағы Оңтүстік Қазақстан облысының Түлкібас , Төле би , Бәйдібек аудандарын Жуалы ауданын қамтиды . 120 шақырым , Корықтағы ең ірі өзен Ақсудың ұзындығы 20 да аң мен кустың - 550 , өсімдіктің 200 - ден астам түрі бар . Оларды 10 метрге жетеді , тереңдігі - жарты метр . Ақсу - Жабағылы қорығы көпшілігі Қызыл кітапқа енгізілген . Тау өңірінде бидайық , ба сан , түрлі шөптер , беткейінде селдір арша орманы , субалы жер альпі шалғыны өседі . Мұнда қызғалдақты Тәңіртаудың казактар YD рығының мұражайында төрт жүзге жуық жыл жасаған шыршаны қынаның - кесіндісі сақтаулы тұр . Қорықтын өсімдіктер дүниесі де әр алуан . Онда мүктің – б . 58 , жоғары сатыдағы өсімдіктің 1400 түрі бар . К рықтың жануарлар әлемі де өте бай : сүтқоректілердің – 42 ( аркар , таутеке , елік , марал , барыс , Тянь - Шань қоңыр аюы , борсық , су . сар т.б. ) ; құстардың 238 ( гималай ұлары , кекілік , сақалтай , бүркіт , қарақұтан , бозторғай , сарыторғай , ителгі , шымшық т.бр. бауырымен жорғалаушылардың - 9 ( алай жалаңкөзі , сары бауыр кесіртке , қалқантұмсықты шұбар қара жылан , сүржылан т.б ) қосмекенділердің 2 ( жасыл құрбақа және көлбақа ) және өзендерін де балықтың екі түрі тіршілік етеді . Омыртқасыз жәндіктердің де алуан түрі бар .
Апан-апан,
Ескі шапан.
Иір қобыз,
Жарық жұлдыз. (Түйе)
Кішкентай ғана бойы бар,
Айналдырып киген тоны бар. (Қой)
Асты тас,
Үсті тас,
Ортасында жанды бас. (Тасбақа)
Кезікті бір жануар,
Үстінде екі тауы бар. (Түйе)
Тастамайды бір елі,
Үйін сүйреп жүреді. (Ұлу, немесе тасбақа)
Тікірейіп құлағы
Менен бұрын тұрады.
Бойын жазып керіліп,
Беті-қолын жуады. (Мысық)
Еркін самғап ұшсын деп,
Мәпелейміз,баптаймыз.
Бейбітшілік құсы,- деп,
Қайсы құсты мақтаймыз. (Көгершін)
Қанаты бар ұшпайды,
Жұрт айламен,ұстайды. (Балық)
Күндіз соқыр не деген?
Түнде қалай көреген? (Үкі)
Білесін мекен даласын,
Бірден тауып аласың,
Салыр алып дорбаға,
Жүреді ылғи баласын. (Кенгуру)
Жер бетінде жатқан арқан,
Ұстауға оны бәрі де қорққан. (Жылан)
Қара арғымақ мінгенім,
Қыр айнала жүргенім.
Сегіз найза сенгенім,
Он екі қылыш ілгенім. (Бүркіт)
Өзі ширақ, өзі қу,
Жүрген жері айқай-шу. (Түлкі)
Бір аң бар қайраты көп, болған күшті
Басынан өткізеді әрбір істі. (Арыстан)
Әр түрлі, орта бойлы, ұзын құлақ,
Өзіне міндетпесе, қызмет қылмақ. (Есек)
Белестен шапқан бесті ат,
Бүкір келген желісті ат.
Бейғам елде іздейді,
Малдан күдер үзбейді. (Қасқыр)
Кілемнің түрлеріндей жүндері бар,
Айбаты жан шыдамас үндері бар. (Жолбарыс)
Орманда жоғары
Ғашқа қонады.
Тұмсығын балға етіп,
Тарсылдатып соғады. (Тоқылдақ)
Орманда сайрайды,
Сайраудан талмайды (Бұлбұл)
Бір топ жынғыл ішінде,
Бір жапырақ қызыл гүл. (қырғауыл)
Ай астында ақ мамық
Жатыр суды жастанып (Аққу)
Таусылама, қарандар,
Табиғаттын қызығы?
Суық жақтағы жануар –
Бұтақ-бұтақ мүйізі. (Бұғы)
Туа сала мұрт өсірген мырза,
Пеш түбінде жатқанына ырза. (Мысық)
Үстінен тоны түспеген,
Сонда да араз қыспенен. (Аю)
Санай алмай шаршадым –
Найзасы бар қанша мың.
Батыр емес бірақ та,
Қашып жүрер жыраққа. (Кірпі)
Бітімі, тұрқы –
Аумаған жылқы.
Мәйкесі жолақ –
Айыбы сол-ақ. (Зебра)
Басында көп-ақ бұтағы,
Адамды көрсе зытады. (Бұғы)
Тастай қатты бұл шапан,
Қалай жуып жұмсартам? (Тасбақаның сауыты)
Тұмсығы дөңгелек,
Денесі он бөлек. (Шошқа)
Жұмыр тасты төрт аяқ
Көтеріп тұр, көп таяп. (Тасбақа)
Доп пішіндес тасты
Бауырына басты (Жұмыртқа басқан құс)
Секіреді –
Бала емес.
Сақалы бар –
Шал емес. (Серке)