3-тапсырма
Берілген жоспар бойынша тыңдаған мәтіннің мазмұнын жаз.
Жоспар:
1. Су – тіршілік көзі
2. Судың қолданылуы
3. Суды үндемдеу
Мәтінді тыңда. Тапсырмаларды орында
Су – тіршілік көзі. Су деген табиғаттың бізге берген сыйы. Сусыз жер бетінде тіршілік жоқ. Су болмаса біз өмір сүре алмаймыз. Адамдар суды көп қолданады.
Суды біз күнделікті өмірде барлық заттарға пайдаланамыз. Бір адам тәулігіне 500 литрге дейін су жұмсайды. Оны біз ішеміз, жуынамыз, тамақ пісіруде қолданамыз. Сондықтан суды үнемдеп, тазалығын сақтау керек. Суға қоқысты тастауға, ластауға болмайды.
Су –тазалық досы. Суды үнемдеу – әр адамның міндеті.
Қыс –ғажайып мезгіл. Оның табиғаты ерекше сұлу. Қыста қатты аяз болады, боран соғады.
Үсен ерте тұрды. Далада боран соғып тұр. Үсен жүгіріп терезеге келді. Терезе алдында өсіп тұрған ағашқа қарады. Боран ағашты майыстырып, жан-жаққа жұлқып тұр.
Үсен досын аяп кетті:
- Шыда, ағашым. Боран басылады. Мен саған күтім жасаймын. Сен үлкен болып өсесің, - деді.
Қазақтарға дәстүрлі қонақжайлылық қасиет ежелден тән. Олардың бұл қасиеті көптеген ғасырлар барысында қалыптасқан. Бұл жөнінде XIX ғасырдың аяқ кезінде Ресей зерттеушісі Виктор фон Герн былай деп жазған болатын: «Жалпы алғанда, қазақтар осы уақытқа дейін жылы жүзділігімен, қайырымды ақкөңілділігімен және қонақжайяылық қасиетімен таңғалдырады. Мұның өзі олардың сүйегіне ежелден сіңіп кеткен керемет асыл қасиет».
Үйге келген қонақ оларда әрқашан үй иесінің қамқорлығы мен қорғауында болады. XIX ғасырда Қазақстандаболып, оны зерттеген неміс зерттеушілерінің бірі Ф. фон Хелльвальд та былай деп жазды: «Қырғыз-қайсақтар барынша қонақжай мейірімді болып келеді. Олардың киіз үйіне кіріп жайғасқан кез келген жатжерлік адамның өзімді біреулер тонап немесе өлтіріп кетеді-ау деп қауіптенбей, алаңсыз уйықтай беруіне әбден болады».
Қазақтарда үйіне келген кез келген адамға міндетті түрде тегін қонақасы беру, оған жайлы төсек-орын салып, қондырып жіберу әдет-ғұрпы ежелден орын алды. Егер үй иесі қонаққа ондай құрмет көрсетудің дәстүрлі әдет-ғұрпынан бас тартса, әлгі бейтаныс жолаушы үй иесінің үстінен биге барып, шағым айтуға құқықты болған. Ал би қонақжайлылық әдет-ғұрыпты бұзған үй иесіне ат-тон айып салатын. Әдетте мұндай келеңсіз оқиға қазақ арасында өте сирек ұшырасқан.
.Миға:
Арқан балық, тунец, сардина мен грек жаңғағы.
Бұлшық еттерге:
Жұмыртқа, соя сыры, қызыл балық. Ал бұлшық еттеріңіз ауырса банан жеген дұрыс.
Өкпеге:
Брокколи, брюссель орамжапырағы, қытай орамжапырағы.
Теріге:
Қаражидек, лосось, көк шай.
Шашқа:
Қара-жасыл көкөністер, фасоль, лосось.
Көзге:
Жүгері, жұмыртқаның сарысы, сәбіз.
Жүрекке:
Қызанақ, қайнаған картоп, өрік шырыны.
Ішекке:
Қара өрік, йогурт.
Сүйекке:
Апельсин, сүт, балдыркөк.