28. Мәтінді оқы. Үкі жемін түнде аулайтын жыртқыш құс. Оның басы үлкен, коздері бақырайған, қауырсындары жұмсақ. Ол ұшқанда дыбыссыз қа нат қағады. «Қазақстан құстары» кітапшасынан * Окыгандарын сипаттау мәтіні екенін дәлелде. Оған ат қой. • 1. Жыртқыш құс. 2. Үкінің түр-түсі. 3. Оның пайдасы. Осы жоспар аркылы мəтіннің қай бөлігі жазылмағаның анықта
Алдаркөсе — қазақ ауыз әдебиетінің кейіпкері, ақылды айлакердің, зерделі қудың жиынтық бейнесі. Алдаркөсе өзінің асқан айлакерлігі арқылы мұратына жетіп отырады. Оның мақсаты – сараң байды, пайдакүнем саудагерді, озбыр ханды, т.б. әжуа ету. Мысалы, ол асқан сараңдығы үшін халық Шықбермес Шығайбай атаған байдың асын ішіп, атын мініп, қызын алады; алыпсатар саудагердің алдынан өгіздерін айдап кетеді; оның бұл әрекетін халық айыптамайды, қайта құптап, қошеметтеп отырады. Өйткені, Алдаркөсе әділетсіз билік иелерінен қиянат, қорлық көрген қарапайым халықтың өкілі. Алдаркөсе түркі тілдес халықтар (қырғыз, өзбек, қарақалпақ, түрікмен, т.б.) әдебиетінің көбіне ортақ тұлға. Бұл Алдаркөсе жайындағы аңыз әңгімелердің ежелден келе жатқан көнелігін, әлеуметтік мәнділігін көрсетеді. Оның өмірде болғанын, қай заманда өмір сүргенін дәлелдейтін тарихи дерек жоқ. Алдаркөсе бейнесі қазақ театр және кино өнері туындыларында да көрініс тапқан.
Тапқырлық пен айлакерлік және Алдар көсе егіз ұғым секілді.Себебі, Алдар көсе осы тапқырлығы арқасында қиындыққа төтеп беріп,көп адамға көмегін тигізді.
Алдардың есімін аңызға айналдырған ол – ел - жұрт.Қарапайым халық оны әділдігі үшін бағалады, одан әлсіздерге деген мейірімділікті көрді. Оны жақсы көріп, мадақтады.
Ауа райы туралы диалог:
– Ертең күн бұзылуы мүмкін,бақшадағы көкөністердің бетіп жауып қорсың.
– Қазір,ата.Күн бұзылатынын қайдан аңғардыңыз.
– Аспанға қарасаңшы,қарғалар топтасып қарқылдаса ертең күн бұзылады деген сөз.
– Мен ұялы телефонымнан ертеңгі ауа-райын қарап жіберейін.
– Қарай ғой.
– Мәссаған,шынымен де.Ертең күн бұлтты,жаңбыр жаууы мүмкін делінген.
– Солай балам.Ертеде ата-бабамыз табиғатпен етене өмір сүрген соң,ауа-райын да белгілі бір құбылыстарға, денелерге қарап болжаған.
– Керемет!
– "Жауынмен жер көгереді" деген.Бірақ енді өсіп келе жатқан көкеністер бүлініп қалуы мүмкін.
– Жарайды,ата.Мен онда жауып келейін.
– Бара ғой,балам.
Алдаркөсе — қазақ ауыз әдебиетінің кейіпкері, ақылды айлакердің, зерделі қудың жиынтық бейнесі. Алдаркөсе өзінің асқан айлакерлігі арқылы мұратына жетіп отырады. Оның мақсаты – сараң байды, пайдакүнем саудагерді, озбыр ханды, т.б. әжуа ету. Мысалы, ол асқан сараңдығы үшін халық Шықбермес Шығайбай атаған байдың асын ішіп, атын мініп, қызын алады; алыпсатар саудагердің алдынан өгіздерін айдап кетеді; оның бұл әрекетін халық айыптамайды, қайта құптап, қошеметтеп отырады. Өйткені, Алдаркөсе әділетсіз билік иелерінен қиянат, қорлық көрген қарапайым халықтың өкілі. Алдаркөсе түркі тілдес халықтар (қырғыз, өзбек, қарақалпақ, түрікмен, т.б.) әдебиетінің көбіне ортақ тұлға. Бұл Алдаркөсе жайындағы аңыз әңгімелердің ежелден келе жатқан көнелігін, әлеуметтік мәнділігін көрсетеді. Оның өмірде болғанын, қай заманда өмір сүргенін дәлелдейтін тарихи дерек жоқ. Алдаркөсе бейнесі қазақ театр және кино өнері туындыларында да көрініс тапқан.
Тапқырлық пен айлакерлік және Алдар көсе егіз ұғым секілді.Себебі, Алдар көсе осы тапқырлығы арқасында қиындыққа төтеп беріп,көп адамға көмегін тигізді.
Алдардың есімін аңызға айналдырған ол – ел - жұрт.Қарапайым халық оны әділдігі үшін бағалады, одан әлсіздерге деген мейірімділікті көрді. Оны жақсы көріп, мадақтады.