2-тапсырма. Үзіндіні мұқият оқып, төмендегі тапсырмаларды орындаңыз. Үзінді мазмұны бойынша шығарманың композициялық құрылымын анықтаңыз. Жып-жылы мықты тұсаулар мойнынан, жотадан ұстап бар күшікті сыртқа алып шықты. Жеті күшіктің бесеуін көздеріне қарап отырып өлтірді де, екі кішкенесін тірі қалдырды. Кетерде бұның біреуінің тірсегін қиып қалдырды да, екінші біреуін - ең кенжесін алып жүріп кетті. Қалған жалғыз күшікті тістелеп алып, екі қасқыр жоқ болды. Ін қаңырап қалды...
Тұтқын болып кеткен көк күшік ауыл тұрғыны болды.
Көзін ауылға келгесін екі күннен соң ашты. Жұрт асырауға көнеді десті. Кішкене Құрмаш Көксерек деп ат қойып алды. Ертенді-кеш айналасынан шықпайды. Өзіне жеке асқұйғыш — итаяқ әзір болды. Баурын көтеріп, тырбанып жүруге айналған соң, мойнына жіп тағылды.
Үй ішінен шықпайды. Түн баласында Құрмаш қасына алып жатады. Сол үшін кәрі әжесінің қойнынан да шығып кетті. Бөлек жатады. Қасында не аяқ жағында, көрпенің астында Көксерек жатады.
Жаз ортасына жақындаған кез болды. Көксерек үлкейді. Семіріп жонданғандай да болды. Бірақ үлкейісі даладағыдай емес, бәсендеу. Ауылдағы өзі құрбы күшіктерден сонша үлкен емес.
Бір уақыт үлкен үйдің үлкен қара ала төбеті оңашада бұны алып соғып, көп езгіледі. Бұны талап жатқанын көріп, өзге иттер де келіп шабынан алып, борбайынан созғылап өлтіруге айналып еді. Шаң-шұңмен балалар, үлкендер жиылып кеп, иттерді ұрып, зорға айырып алды.
Бірақ Көксерек әлі күнге ешбір уақытта "қыңқ" етіп ауыр-сынған дыбысын шығарған емес. Талаймын деп ит ұмтылса, жота жүні үрпиіп, үдірейіп тұрып алады. Тісі батып, қинап бара жатса, дыбыссыз ғана езуін ыржитады.
— Кәпір, қырыс, тағы емес пе! Кеудесін бермейді, жасымайды! — деп ауыл аңыз қылады.
Көксеректің бұл жайын байқап ап, Құрмаштың әкесі:
— Түу, мына кәпірдің екі көзі жап-жасыл боп кетіпті-ау, тұқымын сезген екен мына жүзіқара қой балам, енді мұны өлтіріп, терісін алайық,— деп еді.
Құрмаш бұл сөзге көнбеді. Бірақ осы кештен екі күн өткен соң, Көксерек бір түн ішінде жоқ болды. Құрмаш қашып кетті деуге қимай, айналадағы ши-қарағанды, жар-жыраларды тегіс арылтты. Таба алмады. Осымен жұрттың бәрі кеттіге есептеп қойып еді, үш күн өткенде бір күні таңертең ойда жоқта Көксерек өз-өзінен сап ете түсті. Құрмаш пен әжесі қасқырдың бұл мінезіне сүйсініп, қуана қарсы алды. Бұл келгенде Көксерек екі бүйірі суалып ашыққан. Өзінің үсті-басы батпақ болып сыбағысқан собалақ жүдеу пішінмен келді. Қайта тұрып қалды. Тағы да бұрынғысынша күйленіп, нық семіріп, енді орасан боп өсе бастады.
Бұл соңғы күйленуі шынымен үлкен қасқыр боп ұлғаюының белгісі еді. Сонысын сезген болу керек, күздің бір қара дауылды қара түнінде Көксерек тағы жоқ боп шықты. Бұл жолғысы шын болды. Енді қайтып оралмастай болып кетті
«Дос – ажарың, жолдас – базарың» дейтін қазақта жақсы сөз бар. Дос – кез келген а ң қасынан табылатын, қиындықта да, қуанышта да бірге болатын жан жолдас, сенімді серік. Дегенмен бүгінде «дос деп жүргенім дұшпан болып шықты» деген секілді сөздерді жиі естиіміз. Бір сөзбен айтқан кезде сатқындық жасау. Дос сатып кетпеу үшін, досың саған адал болу үшін қандай әрекет жасау керек, нағыз дос деген қандай болу керек?Дос – сырласың
Қандай жағдай болмасын нағыз достың ең бірінші міндеті сырласың болу керек. Себебі сыр а ң ішінде жатқан қуанышқа да қайғыға да толы сәттері. Ал оны кез келген адаммен бөлісе беруге болмайды. Санаулы адамдардың өзімен бөліспеген дұрыс. Өйткені оның сақталып қалатынына сенімді емессіз. Ал нағыз достың ерекшелігі сізбен сырласып қана қоймай, соны түсіну керек және ішінде сақтай білу абзал. Сырды сақтау өте қиын нәрсе. «Өзіңнің ішіңе сыймаған сыр біреудің ішіне сия ма» дейтін де сөз бар. Егер сіздің ішіңізге сыймаған дүниені өз ішіне сақтай алған адам – нағыз досыңыз.
тындылап жазыңдар.
V (бұрыннан
білемін)
+ (жаңа
ақпарат)
— (менің ойлаға-
ныма қайшы)
? (білгім
келеді)
1998 жылы Қырғызстанның Қошқар өңіріндегі Қарасу
ауылы маңынан көне түркі рунасымен тас бетіне қашалып
жазылған бірнеше құпия жазулар табылған. Тас бетіндегі
құпия жазу түркітанушы ғалымдар тарапынан әлі күнге
дейін жүйелі түрде оқылған емес. Енді осы таңбалар жүйесіне
көз тігіңіз.
Біздің ойымызша, бұл жазуды V-VI ғасырларға жатқы-
зуға болады, себебі мұнда ертедегі Талас жазба ескерткіш-
теріне тән таңбалар бар. Тастағы 13 руникалық таңба оңнан
солға қарай оқылады. Құпия таңбалардың жеке-жеке мән-ма-
ғынасын талдай келе мынадай болжамға тоқталдық: er atym
sagunda ayrsym «Ер атым Сағуннан айырылдым» немесе
«Ер атам Сағыннан айырылдым».
ҳИРND'A994
Алғашқысы қандай да бір азаматтың өзіне берілген
атағынан немесе шенінен айырылғандығын білдіреді,
ал екінші нұсқадағы сөйлемнің мәні бойынша, атасы
Сағыннан айырылып қалған деп тұжырым жасауға бола-
ды. Мұның өзі түркі жазуы жүйесінің ертеден қалыптас-
қанын, жазу мәдениетіміздің тамыры өте тереңде екен-
дігін аңғартады.
Объяснение:
«Дос – ажарың, жолдас – базарың» дейтін қазақта жақсы сөз бар. Дос – кез келген а ң қасынан табылатын, қиындықта да, қуанышта да бірге болатын жан жолдас, сенімді серік. Дегенмен бүгінде «дос деп жүргенім дұшпан болып шықты» деген секілді сөздерді жиі естиіміз. Бір сөзбен айтқан кезде сатқындық жасау. Дос сатып кетпеу үшін, досың саған адал болу үшін қандай әрекет жасау керек, нағыз дос деген қандай болу керек?Дос – сырласың
Қандай жағдай болмасын нағыз достың ең бірінші міндеті сырласың болу керек. Себебі сыр а ң ішінде жатқан қуанышқа да қайғыға да толы сәттері. Ал оны кез келген адаммен бөлісе беруге болмайды. Санаулы адамдардың өзімен бөліспеген дұрыс. Өйткені оның сақталып қалатынына сенімді емессіз. Ал нағыз достың ерекшелігі сізбен сырласып қана қоймай, соны түсіну керек және ішінде сақтай білу абзал. Сырды сақтау өте қиын нәрсе. «Өзіңнің ішіңе сыймаған сыр біреудің ішіне сия ма» дейтін де сөз бар. Егер сіздің ішіңізге сыймаған дүниені өз ішіне сақтай алған адам – нағыз досыңыз.