2-тапсырма. Оралхан Бөкейдің «Тортай мінер ақ боз ат» шығармасында көтерілген әлеуметтік-қоғамдық мәселені берілген үзінділер арқылы түсіндіріңіз.
Р/с Шығармадан үзінділер Идеясы
1 «...Тортай тау басында бұзау бағып жүріп,
көкжиекке қарап, таудың ар жағына көз тігеді.
Тортай – арманшыл бала. Тау артындағы
Моңғолияға барып, ондағы халық бұл екеуін құшақ
жайып күтіп алса, тойдырып тамақтандырса,
қыдырсақ деп арманға батады да сөзін көрген
түсімен баяндайды. Түсінде ақ боз ат көрген ол
өңінде де сондай ат мінгісі келетінін айтады. Бірақ,
бұл үмітіне күдікпен қарайтын еді...»
2 «..Күзде ауылдың бар баласы оқуға аттанғанда, тауда
бұзауын бағып тек бір Тортай ғана қалған. Осы сәтте
автордың өкініші сөз болады. Өзімен бірге ертіп
алып кете ала алмайтынына налып, өкінеді. Тортай
досына өзінің сүйікті кітабын сыйға тартып тұрып:
«Мен үшін де оқы, бәлкім мен міне алмаған ақ боз
атқа сен мінерсің», - дейді...»
иеясын аитынызшы
Әдеби әлемнің танымал туындылары оқырманына дәуірдің тыныс-тіршілігі мен тарихи кезеңдері, әлеуметтік теңсіздік пен қоғамдық құндылықтар, сондай-ақ автордың тебіреністері жайында сыр шертеді. Абайдың ұлы поэзиясы, Толстойдың тарихи прозасы, Ибсенның новаторлық драматургиясы біз үшін өткен күндердің картинасын құруға және де сол заманның әлеуметтік санасына кіріп кетуге мүмкіндік береді. Әрине, бұның барлығы да әдебиеттің құдіретті күші. Ол бізге шетел асып, шекараны бұзуға көмектеседі: түрік әлеміне жақын боламын десең, Памуктың романдары, ал үндістердің өмірімен танысамын десең, Рушдидың прозасы бар. Алайда, жазушы болу — үлкен жауапкершілік, әрі кез келгеннің қолынан келе бермейтін өнер. Содан болар, қазіргі жазушылардың көтерген әдеби жүктерінің ауырлығы соншалық, посткеңестік кеңістікте ұлттық проза кенжелеп, жазушы деген атақ құнсызданып бара жатқандай...
Табиғи, сүйікті және түсінікті болуы керек. Өзенді кептіру үшін ормандарды кесуге болмайды. Осылайша жер қаңырап бос қалмайды, сондықтан жануарлар үйлерін жоғалтпайды. Өсімдіктер өзенді, ауаны ластайды. Олардың шығарындылары жаһандық жылынуға әкеліп соғады, бұл мұздықтардың еруіне, теңіз деңгейінің көтерілуіне әкеледі.
Табиғатты қорғау үшін адамдар резерв жасайды, ағаш отырғызады. Қызыл кітапқа өсімдіктер мен жануарлардың жойылып кету қаупі бар түрлері.
Балалар сондай-ақ табиғатты қорғауға үлес қоса алады. Біз айналамыздағы нәрселерге қамқорлық жасауымыз керек: гүлдер қабылдамаңыз, әшекейлерді бұзбаңыз, көбелектерді ұстамаңыз, шөпті бұзбаңыз, қоқысқа тастамаңыз. Егер әрқайсысымыз бұзылған филиалдан, аш жанудан лезде өтпесе, табиғатпен жақсы дос боламыз.