2-тапсырма. Оқылым тапсырмасы ( 99-бет 1- тапсырма) А. П. Чехов «Үйде» деген әңгімесінде осы жайлы өте жақсы
көрсеткен. Шылым шегіп әдеттенген жеті жасар балаға ешбір сөз зсер
етпей қойған. Бірде әкесі оның қиялына әсер етуді ойлайды. Ол баласына
мынадай әңгіме айтады: «Кәрі патшаның патшалыққа мұрагер болатын
жалғыз ғана ұлы болыпты, — өзі дәл сен сияқты кішкентай бала екен. Өзі
жақсы бала екен. Еш уақытта өкпелемейді, ерте жатады, столдағы
нәрселерге тимейді екен... өзі ақылды болыпты... Оның бір ғана
кемшілігі - Шылым тартады екен... Патшаның баласы шылымнан
көкірек ауру болып жиырма жасында өліпті. Қаусаған ауру шал ешбір
қолғанатсыз қалыпты. Мемлекетті басқарып, сарайды қорғайтын ешкім
болмапты. Жау келіп, шалды өлтіріп, сарайды қиратып тастапты,
сонымен, енді бақша да, щие де, құстар да, қоқыраулар да қалмаған...».
Эмоциялы әсерге толы осы әрекеттің оған күшті әсер еткендігі сонша,
бала «қараңғы терезеге ойланып сол қарап отырып, селк етті де,
мұңайған дауыспен: Мен енді шылым тартпаймын... — деді»
Оқылым мәтінінен не түсіндіңдер?
(Оқушылар түсініктерін айтады)
Қосымша ақпарат
Негізгі ақпарат
1.
2.
жауабын тауынышы отиниш
Өлең – шағын көлемді поэзиялық шығарма. Ырғағы мен ұйқасы қалыпқа түскен, шумағы мен бунағы белгілі тәртіпке бағынған нақысты сөздер тізбегі. Өлеңнің түрлері мен жанрлары әр алуан: ода , элегия , , сонет , т.б. Кең мағынасында өлең қысқа көлемді поэзиялық туындылардың жалпы атауы болса, тар мағынада музыка өнер мен сөз өнеріне ортақ туынды, яғни ән өлеңі. Қазақ ауыз әдебиетіндегі халық өлеңдері еңбек-кәсіпке орай ( аңшылық , төрт түлік , наурыз өлеңдері ), ескілікті наным-сенімге байланысты ( бақсы сарыны, арбау), әдет-ғұрып негізіндегі ( салт , үйлену , мұң-шер өлеңдері), қара өлең , тарихи өлең , айтыс өлеңдері болып бөлінді. Өлең сөздердің болмысы, жаратылысы аса күрделі, оған ишара , меңзеу , салыстыру , жұмбақтау , астарлау , бейнелеу , теңеу , ұқсату , т.б. тән. Өлең лирика жанрында кең тарады, тақырыбы жағынан саяси, көңіл күйі, табиғат , махаббат және философия түрлерге жіктеледi.
Ішуге жарамды таза су жер бетінде барған сайын азайып бара жатыр деген тұжырыммен келісесің бе?
Бұл тұжырыммен келісемін. Иә, су – бар тіршіліктің көзі, табиғаттың айырып ала алмас бөлігі. Сусыз өмір өлді, солды деген сөз.
Расында, ішуге жарамды су қоры азаюда. Себебі Жер бетіндегі халық саны күн санап артуда. Әрине, су – табиғатта жүретін айналымның нәтижесі. Бірақ адамдардың оны шаруашылықта, өндірісте, тұрмыста есепсіз қолдануы, ауа райының құрғауы су қорының азаюына әкелді. Оған тіпті дәлел де жоқ емес.
Сахараның төменгі бөлігіндегі Африкада 340 миллионға жуық адам ауыз суға зәру. Жарты миллиард африкалықтар тұратын елді мекендерде кәрізді тазарту қондырғылары жоқ. Дамушы елдердегі аурулардың 80% -ы дерлік сапасыз суды пайдалану салдарынан болады. Олар жылына 3ш миллион адамның өмірін қияды. Күн сайын «жуылмаған қолдардың ауруларынан» бес мың бала қайтыс болады: әр 17 секундта бір бала! Суды тазарту, гигиена және суды тиімді басқару арқылы әлемдегі аурулардың 10% -ын болдырмауға болар еді.
Егер қол қусырып отыра берсек 2030 жылға қарай бес миллиардқа жуық адам, яғни әлем халқының 67% -ы ауыз сусыз қалады. Сондықтан өзімізден бастап үнемдейік, қоқсытпайық, тиімді қолданайық.