2 -тапсырма.
Оқы. Кестедегі сұрақтарға жауап беретін сөздерді тауып жаз.
Француз ұшқышы, жазушы Антуан де Сент-Экзюпери пошта таситын ұшақта қызмет
еткен. Ол Тулуза, Касабланка, Аргентина, Оңтүстік Америка, Дакар, Сахарада ұшақпен пошта
тасыған. Ол соғыс кезінде сахара шөлінде біраз уақытын өткізген. Судың маңызын жақсы білген
ұшқыш: «Сенің дәмің де, түсің де, иісің де жоқ. Сені ешкім де сипаттап бере алмайды. Сенің не
екеніңді білмей-ақ, сенен рақат табады. Сенің өмір үшін қандай маңызды екеніңді сөзбен айтып
жеткізуге болмайды, себебі сен — Өмірдің өзісің», - деген болатын.
Сусыз біз өмір сүре алмаймыз. Су біз үшін өте маңызды әрі қадірлі. Сондықтан суды үнемдеп
қолданайық, достар!
Кім?
Не?
Қайда?
Қашан?
Не істеді?
ҰШҚЫШ
ұшақ
Сахарада
соғыс кезінде
қызмет істеген
Мен Алматы қаласынанмын. Қаланы аралап жүріп, бір тəтейшені жолықтырдым. Шамамен 16жасар адам секілді, ал жанында кішірек қыз жүр. Ол бізден
-Сендер Алматылықсыңдар ма?》деп сұрады. Мен оған:
-Ия, ал сіздер саяхатшысыздар ма деп айттым.
Олар туысының үйіне келіпті, алайда бұл қаланы білмейді екен. Менің тəтем оларға сол жаққа баратын автобусты көрсетті.
Біз кешке үйге бардық.Үйге біздің ағайындарымыз келіпті. Манағы 2 адам ағайынымыз екен. Сөйтіп манағы бала:
-Сендер ақылдысыңдар,-деп күлді.
Қазақ халқы – салт-дәстүрге өте бай ел. Бұл – оның мәдениетті әрі тәрбиелі ел екендігінің айғағы. Белгілі қоғам қайраткері, заңгер Н.Шайкенов: «Ұлт дәстүрі – заңнан биік», - деген. Демек, салт-дәстүрлі ел – мықты әрі тұғыры берік ел. Біздің халқымыз өз ұрпақтарына ғасырдан ғасырға ұлт қасиетін салт-дәстүрмен, өнегені әдет-ғұрыппен, үлгіні жөн-жосықпен, әдепті ырым, тыйыммен тәрбиелеп, ұлағатты ұл, инабатты қыз өсірген. Ұлттық тәлім, салт-сана сабағы адамгершілік тәрбиесінің аса сенімді әрі ғажайып жол екенін көрсетті. Отаншылдық, ерлік, мәрттік, жомарттық, қайырымдылық, жоғары адамгершілік қасиеттер осы жол арқылы дарыған. Батыр жазушы Б.Момышұлы Ұлы Отан соғысы жылдарында: «Мен өзімнің ұрыстағы тәжірибемнен солдаттың басында жауынгерлік қасиетті тәрбиелеуде халықтардың басынан өткен жауынгерлік жолдары мен ұлттық дәстүрлердің маңызы зор екеніне көзім жетті», - деп жазды. Олай болса, әдет-ғұрып – қазақ халқының мызғымас заңы деп қабылдаған жөн.
Дана халықтың өзі жасаған осы әдет-ғұрып пен жөн-жосықты біліп, үйрену және өмірде қолдану – ағайынды адастырмас сара жол. Мұны отбасында ата-ана, мектепте ұстаз, көпшілік ортада ақсақалдар жастарға үйретіп, айтып отырса, ұтарымыз көп болар еді.
Қазақтың салт-дәстүрлері:
Ас қайыруАлықАуылдың алты ауызыБаталасуБәжі басуБітімБилік ақыДәм татыруЖамбы атуЖол-жоралғыЖөн-жосықКелін қолынан шай ішуКөңіл шайКерегеге керуКөгенге түсу«Кінә менде»Қайындап баруНағашылап баруТөркіндеп баруҚырық жетіҚоңсы қонуҚол ұстатарҚыз алып қашуМығау жазасыНауқасты күзетуӨкіл куйеуӨртпен тазалауСабақ басыСөзге тоқтауТарту-таралғыТөрелікТүстенуШошай тәртібі