2-тапсырма. Мәтіндегі жалқы есімдерді орфографиялық ережеге сай жазыңдар.
Аса білімді ада
Қазақ әдебиеті тарихында ұлы абайдың орны қандай болса, қазақ тіл білімі
тарихында ахмет байтұрсыновтың да орны сондай.
а. Байтұрсыновтың артында қалдырған бай мұрасына қарағанда, оны жоғары оқу
орнын бітірген адам ден ойлауға болады. Шындығында, ол екі - ақ оқу орнында
оқыған. Бірі - Торғайдағы екі кластық орыс - қазақ училищесі. Екіншісі –
орынбордағы мұғалімдер дайындайтын қазақ мектебі. Еңбек жолын ауыл
мектебінде мұғалім болып бастайды. Ол қазақ балаларының өз тілінде сауат
ашуына арнап тұңғыш әліппе жазады. Оны 1912 жылы орынбор қаласында
бастырып шығарады. Осыдан кейін қазақ
тілін мектепте пән ретінде оқытуды қолға
алып, оқулық жазуға кіріседі. 1915 жылы “тіл құрал" деп аталатын оқулығы жарық
Гай Лэ Стрэнждің «The Lands of the Eastren Caliphate» (Шығыс Халифат елдері) атты кітабы Сырдария өзені жайлы мәліметтер келген. Сырдарияның Шаш деп аталғандығын жазған. Жергілікті халық Шаш өзені десе әл-Мустауфа 14 ғасырда Моңғолдар оны Гүлзариян деп атайтын еді дейді. Арабтар Сейхун деп атаған . Ал түріктер Сырдария немесе Сырсу деп атаған. Бартольдтің «Орта Азиядағы Түріктердің тарихы» атты кітабының 53 бетінде Сырдария өзені жайлы мәліметтер келген . Абу әл-Ғазида осылай атаған. Ибн Хауқал Сейхун өзені түрік елдерінен шығып ағады деп айтқан. Ибн Хауқалдың айтуынша таудан аққан бұл өзен Арал теңізіне барып құяды. Араб саяхатшылары Сейхун Жейхун өзені секілді, онда кемемен жүзуге болады дейді. Қыс мезгілдерінде ұзақ уақытқа өзеннің бетінде мұз қатады. Осы себепті өзеннің үстінен арбалар жүре беретін .
Сырдария мен Әмудария Сейхун, Жейхун болмас бұрын Жаксартекс және Оксис деп аталған. Арабтар Сейхун, Жейхун атауларын яһудилерден алуы мүмкін деген болжам айтылады. Яһудилердің жазбаларында Писон және Гихон деген өзендер жайлы айтылады. Сейхун мен Жейхун осы сөздерге жақын болуы мүмкін, бірақ мағыналары белгісіз . Моңғол шапқыншылығы заманында Сейхун атауы қолданыста шығып, Сырдария деп атала бастаған.
Ал оның заманы тарихтың бір аумалы – төкпелі кезеңі болған еді. Өйткені ақтабан шұбырынды, алқакөл сұламадан кейін- ақ енді қазақ жеріне Ресей патшалығының сұғы қадалып, жаулауы басталған-ды.Қазақ халқы небір зорлық- зомбылық, зобалаңды басынан өткізіп жатты.