2-тапсырма. Өлеңді оқып, бірыңғай мүшелерді табыңдар. Қай сөйлем мүшесі екенін анықтаңдар.
Самырсындар
О, тәкаппар, тәңір шыңдар, 0, сиқыр тау, ертек емген,
Сал қарағай, самырсындар.
Жастық жалын, өртенем мен.
Ұшып келген Алатаудың
Мен - бір титтей жыршы құсың
Қарлығашын танырсыңдар. Жүрек күйін шерте келген.
Сылаң қаққан сырлы өзендер, Тау да, тас та, самырсын да,
Сағым құшқан нұр белеңдер, Сөйлеп жатыр бір тілменен.
Сырнай самал, қырмызы гүл, О, тәкаппар, тәңір шыңдар,
Саған қалай қур келем мен?! Сал қарағай, самырсындар,
Аққу бұлттар үлпілдеген
Ұшып келген Алатаудың
Үрке көшіп жүрсің неден?! Қарлығашын танырсыңдар.
Қазақ тумысынан жаны жайсаң, кеңпейіл, жомарт халық. Бойында мұндай қасиеттері бар жанды Алла Тағала да жақсы көреді. Жомарттық жасау үшін адамның күш-қуаты, байлығы, ақылы болуы керек. Білеміз, байлық пен барлық та аспаннан өз бетінше жаумайды. Көл-көсір табыс тамшылаған маңдай термен, тынымсыз еңбекпен келеді.Ал, Ыбырай Алтынсариннің«Атымтай жомарт» әңгімесінде жазушы халық арасындағы Атымтай жомарт туралы аңыздарға жаңаша мазмұн беріп, өзінше қорытады. Атымтайды ол еңбек адамының үлгісі етіп көрсетеді. Еш нәрсеге мұқтаждығы жоқ болса да, Атымтай ылғи жұмыс істейді. «Күн сайын өз бейнетіммен, тапқан пұлға нан сатып алып жесем, бойыма сол нәр болып тарайды. Еңбекпен табылған дәмнің тәттілігі өзгеше болады», – дейді ол. Осы арқылы Ыбырай еңбектің мәні мен маңызын ардақтап көрсетеді.Жалпы қорыта келе,бүгінгінің Атымтайы мен кешегінің Атымтайының мәні өзгермеген.Жомарттық жылдар бойы жалғасып келеді.Дәулетті жандар жұпынылау күй кешіп жүргендерге қол ұшын созып, жәрдем етіп жатады. Ондай жандарға Алланың нұры жаусын дейміз.Қашаған жырау айтып кеткендей, «Атымтай Жомарт» салып кеткен жолмен жүріп,бақыт пен дәулет қонған елге айналуымыз керек!
«Қан мен тер» трилогиясы – ел, халық, оның әлеуметтік тағдыры туралы шығарма. Уақыты өзгергенімен, заманалық зәрулігі өзгермейтін туынды. Соңғы жетпіс жылғы алтын әдебиетімізді мысқа балағысы келетін қайсыбір неонигилист даңғойлар бұл романға тап күресін жазғандықтан ескірді деп мін де тақты.
«Қан мен тер» трилогиясын қазіргі тәуелсіздік мұнарасынан, демократиялық көзқарас тұрғысынан оқығанда, оның қазақ шындығынан бұра тартқан жерін табылмайды. Қайта коммунистік үстем идеологияға қайшы пікірлерді жолықтырып, «бұны қырағы цензура қалай жіберді екен?» деп қалуға негіз бар.
Онлайн оқу