2-тапсырма.
«атаулар туралы үш сұрақ». сызбадағы сөз тіркестеріне қатысты сұрақтарға жауап бер:
1. кайдан? бұл атаулар саған таныс па? кайдан кездестірдің?
2. қалай? өзін осы сөз тіркестерін қалай қолдандың?
3. қандай? осы сабақта бұл сөз тіркестері қандай мақсатта қолданылуы мүмкін?
1.Алакөл — Қазақстандағы Алматы және Шығыс Қазақстан облысының аумағында орналасқан тұйық көл, Қазақстандағы ең ғажайып көлдердің бірі.
2.көлдің су көлемі 58-60 км3.
3.Алакөлге 15тен асқан өщен құяды.
Үржар (Ұрыжар);
Қатынсу;
Емелқұйса;
Жаманөткел;
Ырғайлы;
Жаманты (өзен).
4.300-ден астам құс түрі бар Алакөлдің тағы бір байлығы – құстар әлемі. Ғалымдардың зерттеуі бойынша, мұнда 300-ге жуық құс түрі келіп қонады екен. Құстар сонау Сібірден ұшып шығып, күзде Алакөлге дамылдап, әл жинап алып, сосын оңтүстікке қарай самғайды. Олардың ішіндегі қарамойнақ шағала дүниежүзінде тек екі жерде кездессе, соныңбірі – Алакөл. Сондай-ақ қызғылт, ақ түсті бірқазандар, қара дегелек, қоқиқаздың бірнеше түрін де күз және көктем айларында осы жерден жолықтыруға болады. Қырық құбылған қырғауылы, бүркіті мен лашыны, сұңқары мен ителгісі, сары ала қазы мен дуадағы сары даланың сәні болған, айдынды көлдің әні болған өлке бұл. Алакөл табиғи қорығы аумағындағы көптеген көл, арал – сан алуан құстар мен аңдардың тіршілік етуіне өте қолайлы қоныс. Мұнда ерте кезден бұйра және күлгін бірқазандар, аққу, үлкен суқұзғын, қалбағай, бақылдақ құтан, көл шағаласы, қырқылдақ шағала, әупілдек, тартар, тағы басқа құстар ұя салады. Орнитологтардың мәліметіне сүйенсек, тек мамыр айының басында мұнда ұя салған құстардың – 118, ал ұшып өтетін құстардың 148 түрін кездестіруге болады.
5. Не знаю
Қазақстан жеріндегі тұңғыш теміржол магистралі 1894 жылдың 25 қазанында Покров слободасы (бүгінде РФ Саратов облысындағы Энгельс қ.) - Орал тар табанды темір жол телімінің құрылысы аяқталғаннан кейін ашылды. Осы жолдың 130 шақырымы қазіргі Қазақстан жері арқылы өткен. Арада 4 жыл өткеннен кейін Урбах-Астрахан тар табанды темір жол іске қосылды. Мұның да 77 шақырымы қазақ даласын басып өтті.
Солтүстік Қазақстанның дамуы үшін 1891-1896 жылдары салынған Транссібір магистралінің, дәлірек айтқанда, оның «қазақстандық» 190 шақырымының маңызы зор еді. Бұл жол қазақ пен орыс халықтарының экономикалық және мәдени жақындасуына үлкен үлесін қосты.
1901-1906 жылдары Қазақстан жерінің 1660 шақырымдық аумағын алған, Орта Азия мен Ресейдің орталығын қосатын, Орынбор-Ташкент темір жолы салынды.
1914-1917 жылдары болашақ Түрксібтің бір бөлігі Жетісу жолының Арыс-Пішпек телімі салынды.
1915 жылы Челябинскі-Троицкі-Қостанай (Қазақстан арқылы 166 км.) магистралі салынды.
1915-1917 жылдары соғылған Алтай темір жолының (Новосибирск-Семей) 122 шақырымы Қазақстан жері арқылы өтті. Бұдан басқа 1918 жылға дейін 117 шақырымдық Екібастұз-Ермак тар табанды темір жолы жұмыс істеп тұрды. 1918 жылға қарай Қазақстан аумағындағы шойын жолдың жалпы ұзындығы 2,6 мың шақырымға жетті.
Кеңес заманының алғашқы темір жолы 1920-1922 жылдары салынған Петропавл-Көкшетау телімі болды. Қазақстанның түкпірдегі аймақтарын дамыту және астықты шығару қажеттілігіне байланысты 1926-1931 жылдары Бурабай-Курорты және Ақмола стансалары арқылы Қарағандыға дейін жалпы ұзындығы 700 шақырымнан асатын жол салынды. 1924 жылы Құлынды-Павлодар теміржол желісі құрылды. Ембідегі мұнай кәсіпшілігінің дамуына 1926 жылдан басталған Гурьев-Доссор тар табанды жолы ықпал етті.
1927-1930 жылдар аралығында салынған ұзындығы 1444 км Түркістан-Сібір (Түрксіб) магистралінің аяқталуы заманалық оқиға болды. Ол Қазақстанды Сібірмен байланыстырып, республиканың экономикалық дамуына және шөлді жерлердің игерілуіне әсер етті.
Орталық Қазақстан өңірінің өндірісі үшін 30-шы жылдары салынған Ақмола-Қарағанды, Қарағанды-Балқаш (490 км), ал оңтүстік үшін Шымкент-Ленгір жол телімдері зор маңызға ие болған. Алтай тау кен өндірісінің дамуында 1930 жылы салынған Локоть-Защита (235 км), сосын Лениногорскіден Зыряновскіге дейін созылған жол шешуші рөл атқарды.