№2 тапсырма. «...Қалған ақшаны ұстап көше толған көпшіліктің ортасында кете барған шөпші баланың» әлем таныған палуан болуы оқырманға қандай ой салады? Шығармаға сыни хабарлама жазыңыз.
Ол 1916 туылды. Байқап қарасақ ақын, ұлт азаттық қозғалыс кезінде туылған. Келесі жылы ақпан төңкерісі болды. Бұнымен қатар әлем тарихында І дүниежүзілік соғыс болып жатты. Баубек соғыстан соң, ашаршылықты қазақтардың қалай басқа елге үдере көшкенін көріп өсті. Бойындағы өр намысының жетегінде қазақтарды өзге жаудан қорғайтын адам болғысы келді. Бірақ біршама себептерге байланысты әдебиет өкіліне айналды .Ол алдымен Лениншіл жас газетінде әдеби қызметкер болды. Содан соң Қазақстан пианері газетінде бөлім меңгерушісі болды.Ақырында 1940 жылы кеңес армиясы қатарына шақырылып, Мәскеу училищесінде оқуын бастайды.Араға жыл салып, Ұлы Oтан соғысына алғашқылардың бірі болып қатысты. Оның соғыстағы отаншылдық еңбегі ата-дәстүрінің жалғасы секілді. Себебі, әкесі Бұлқыш Амангелді Иманов бастаған көтерілісіне қатысқан. Бауьектің отанын қорғағысы келгендегі себебінің бірі осы.«Менің жастығым а ң қызметіне берілді» деп соғыста жүрген күндерінің әрбір минутымен, сағатын халық бақыты жолында жұмсаған еді. Ол өмір сүрген заманын қызыға жырлайтын. Міне, өз еліне а ң бақытына жас өмірін берген. Баубектің мына жинағы оның дәл өзі сияқты жас лебімен өмір сүру тілегімен кең алған демімен қайрат жігерімен келген еңбекті Баубек былай деп әбден дұрыс болжап жазған екен. «Жақын арада мен бір жас ақынның соғыста өлгенін көрдім. Ол соғыста батырларша алысты да, батырларша өлді. Өлер алдында есіне Байрон түсіп кетті де, жазу дәптерін баспаға тапсыруға бізге берді. Дүниемен қоштасып, кезеңде өлеңдерінің өмір сүруін ойлады. Соны үміт етті. Оның өлгеннен кейін де өмір сүргісі келді. Ол өмірі – жұрт оқитын өлеңдері», - деп еді. Бұл пікірді ақын-жазушы Сейдолда Төлешов қалдырған еді.Қорыта келгенде, егер біз Баубек Бұлқышевтың мұра қылып, бізге қалдырған өлеңдерімен поэмаларын санамызға тоқуымуыз керек.
«күлтегін» жыры (үлкен жазу) жер мен көктің және ң жаралуы туралы философия толғаудан басталады (биікте көк тәңірі, төменде қара жер жаралған да екеуінің арасында жаралған). бұдан кейін бүкіл білге қаған мен күлтегін батырдың ата- билік жүргізгені, түгел түркінің басын қосып, қуатты мемлекет орнатқан бумын қаған мен істемі қаған мадақталады. «күлтегін» жырының авторы түрік қағандығының бүкіл әлемді аузына қаратқан айбарлы да абыройлы дәуірін зор мақтаныш сезіммен жырлайды. сондай-ақ ақын бумын қаған мен істемі қаған қайтыс болған соң түркі елінің тағына дарынсыз қағандар отырғанын, халықты опасыз бектер мен жүгенсіз әміршілер билегенін күйінішке толы жыр жолдары арқылы жеткізген («соңындағы інісі ағасындай болмады, ұлдары әкесіндей болмады. біліксіз қағандар отырған екен, жалтақ қағандар отырған екен»). табғаш елінің алдауына көнген түрік қағандығының бектері өзара араздасып, елдің ішкі бірлігіне көп нұқсан келтірді. елде алауыздық туды. түрік қағандығының іргесі шайқала бастады. бұл өте қауіпті кезең еді. автор түркі халқы ата-баба дәстүрін берік ұстаған кездерінде ешкімге тәуелсіз, еркін өмір сүргенін жырлай келіп, ол осы жолдан тайып, дұшпанға алданған сәттерінде: «бек ұлдары – құл болды, пәк қыздары – күң болды», – дейді. міне, содан кейін күлтегін батыр көп әскер жиып, түркі елін жаудан азат етуге кіріскені зор сүйіспеншілікпен суреттеледі. түркі әскерінің оғыз, соғды, түргештерге, т.б. қарсы жүргізген шайқастары, ал күлтегін батырдың шайқас алдындағы жекпе-жекке шығып, жауды ұдайы жеңіп отырғаны зор шеберлікпен бейнеленген. жырдың авторы күлтегін мінген аттың сипатын, ат әбзелдерінің әдемілігін, батыр қаруының сұсты көрінетінін ұтымды теңеулер арқылы көрсете білген. жырда күлтегін түркі елінің «төрт бұрышындағы» барлық жауды жеңіп, елде тыныштық, бейбіт өмір орнатады. ақын күлтегіннің ерлігі туралы: «бастыны – еңкейтті, тізеліні – бүктірді», – дейді. сөйтіп, жырда күлтегін батырдың күллі түркі халқын тәуелсіз еткені әрі оны байлыққа кенелткені «жалаңаш халықты тонды, кедей халықты бай қылдым. аз халықты көп қылдым. тату елге жақсылык қылдым», – деп зор мақтаныш сезіммен баяндалады: «күлтегін» жырының басты идеясы – түркі халқын ауызбірлікке, сыртқы жауға қарсы ұйымдасқан күреске, ежелгі ата-баба жолы мен салт-дәстүрін берік ұстауға үндеу болып табылады. жыр соңында күлтегін батыр қайтыс болғанда бүкіл түркі халқы қатты қайғырып, аза тұтқаны, оны жоқтап, жерлеу салтанатына әлемнің төрт бұрышынан көптеген атақты – елшілер, батырлар, бектер, тас қашайтын шеберлер, т.б. келгені айтылады. «күлтегін» жыры – елдің ішкі бірлігін жыр еткен, идеялық мазмұны терең, көркемдік дәрежесі биік поэзиялық туынды. 2001 жылы 18 мамырда астана қаласындағы еуразия ұлттық университетіне күлтегін жазба ескерткішінің көшірмесі қойылды.
Көмектестім деп ойлаймын!?