– Өте ауқымды әрі дұрыс сұрақ.Осындай сұрақтар сені ойландыратыны жақсы.Әрине,сусыз өмір жоқ.
– Неге?
– Су – тіршіліктің көзі.Гүл тұқымын топыраққа еккеннен кейін оған су құйып тұрмаса,өспейді.Адамның өзі судан тұрады.Су айналада болып жатқан барлық айналымға қатысады,ол біздің өміріміздің негізі,балам.
– Жақсы,ата.
– Суды қастерлей білу керек.Су қоры да аз.Есепсіз төкпей жүр,жарай ма?
Қоғам адамдардың жиынтығынан тұрады десек, сол қоғамды алға жетелейтін ұлы тұлғалардың ролі туралы айтылып та, жазылып та жүр. Бірақ сол ұлы тұлғалардың қоғамдағы орны, маңызды істері, болашақ ұрпаққа әсері туралы пікірлердің әр алуан болатыны заңды құбылыс. Әр қоғам ӛз адамын туғызады, себебі адам ӛзі ӛмір сүріп отырған ортаның перзенті. «Барлық қоғамдық орта секілді қазақ даласы да ғасырлар беделінде ӛзінің ұлы ұландарын туғызып отырды, бірақ олар ӛзінше ерек, далалық табиғатқа тартатын.»-деп, кезінде атап ӛткен қазақтың біртуар ұлы Міржақып Дулатұлы жазғандай жеке тұлғалардың арасында ұлы тұлға дәрежесіне жеткендердің барлығында ӛзін қоршаған әлеуметтік ортаның әсер ететіндігін дәлелдейтін факторларды тарихтан кӛптеп келтіруге болады. [1,296] Қазақ халқының зиялы қауымының екінші бір толқыны шыққан кез ол-ХІХ ғасырдың екінші жартысы мен ХХ ғасырдың басы болатын. Ал ол кез қазақ халқы үшін әлеуметтік-экономикалық және саяси жағынан ауыр, қоғамның түсініксіз жақтары кӛбейген, соған жауап іздеген сындарлы да қиын кезең болды. Оның негізгі ауыртпалығы сол кездегі санаулы ғана ұлттық зиялы қауымның мойына түсті. Ұлттың ұлт болып қалуы таразыға түскен тұста олардың ғылымның барлық салаларымен шұғылдануына тура келді. Олай болмасқа уақыт та болмады. Себебі заман лебіне икемделу үшін, ӛркениетті қоғам құру үшін ұлтты тығырықтан алып шығу керек болды. Солардың бірі, әрі бірегейі, Торғай жерінің тумасы, Ыбырай мектебінің түлегі Міржақып Дулатұлы болатын. ХХ ғасырдың 20-30-шы жылдарын сӛз еткенде, біз алдымен, кешегі Абай, Ыбырай, Шоқан салған ағартушылық, демократиялық бағытты ілгері жалғастырушы әрі ақын, әрі дарынды журналист, саяси қайраткер, шебер аудармашы Міржақып Дулатұлы туралы айтуымыз керек.
"Сусыз өмір жоқ" тақырыбында диалог.
– Ата,ата!
– Ау,құлыным,не болды?
– Сұрақ қояйыншы!
– Қоя ғой,балам.Не мазалап тұр?
– Осы сусыз өмір бар ма?
– Өте ауқымды әрі дұрыс сұрақ.Осындай сұрақтар сені ойландыратыны жақсы.Әрине,сусыз өмір жоқ.
– Неге?
– Су – тіршіліктің көзі.Гүл тұқымын топыраққа еккеннен кейін оған су құйып тұрмаса,өспейді.Адамның өзі судан тұрады.Су айналада болып жатқан барлық айналымға қатысады,ол біздің өміріміздің негізі,балам.
– Жақсы,ата.
– Суды қастерлей білу керек.Су қоры да аз.Есепсіз төкпей жүр,жарай ма?
– Жарайды,аташым.Жауабыңыз үшін көп рахмет.
– Бара ғой,шырағым!
жетелейтін ұлы тұлғалардың ролі туралы айтылып та, жазылып та жүр.
Бірақ сол ұлы тұлғалардың қоғамдағы орны, маңызды істері, болашақ
ұрпаққа әсері туралы пікірлердің әр алуан болатыны заңды құбылыс. Әр
қоғам ӛз адамын туғызады, себебі адам ӛзі ӛмір сүріп отырған ортаның
перзенті. «Барлық қоғамдық орта секілді қазақ даласы да ғасырлар
беделінде ӛзінің ұлы ұландарын туғызып отырды, бірақ олар ӛзінше ерек,
далалық табиғатқа тартатын.»-деп, кезінде атап ӛткен қазақтың біртуар
ұлы Міржақып Дулатұлы жазғандай жеке тұлғалардың арасында ұлы тұлға
дәрежесіне жеткендердің барлығында ӛзін қоршаған әлеуметтік ортаның
әсер ететіндігін дәлелдейтін факторларды тарихтан кӛптеп келтіруге
болады. [1,296]
Қазақ халқының зиялы қауымының екінші бір толқыны шыққан кез
ол-ХІХ ғасырдың екінші жартысы мен ХХ ғасырдың басы болатын. Ал ол
кез қазақ халқы үшін әлеуметтік-экономикалық және саяси жағынан ауыр,
қоғамның түсініксіз жақтары кӛбейген, соған жауап іздеген сындарлы да
қиын кезең болды. Оның негізгі ауыртпалығы сол кездегі санаулы ғана
ұлттық зиялы қауымның мойына түсті. Ұлттың ұлт болып қалуы таразыға
түскен тұста олардың ғылымның барлық салаларымен шұғылдануына тура
келді. Олай болмасқа уақыт та болмады. Себебі заман лебіне икемделу
үшін, ӛркениетті қоғам құру үшін ұлтты тығырықтан алып шығу керек
болды.
Солардың бірі, әрі бірегейі, Торғай жерінің тумасы, Ыбырай
мектебінің түлегі Міржақып Дулатұлы болатын. ХХ ғасырдың 20-30-шы
жылдарын сӛз еткенде, біз алдымен, кешегі Абай, Ыбырай, Шоқан салған
ағартушылық, демократиялық бағытты ілгері жалғастырушы әрі ақын, әрі
дарынды журналист, саяси қайраткер, шебер аудармашы Міржақып
Дулатұлы туралы айтуымыз керек.