2-мәтін Табиғат ресурстары пайда болуы жағынан литосфералық, гидросфералық, атмосфералық және биосфералық; пайдалануы бойынша өнеркәсіптік, ауылшаруашылық және көпмақсаттылық; сарқылу дәрежесіне байланысты сарқылатын және сарқылмайтын болып бөлінеді. Адамның әрекетінің әсерінен табиғатта түрлі өзгерістер болып жатыр. Оған себеп – адамның күнкөрісі табиғатпен байланысты. Ол табиғаттан керегін алмай, оны пайдаланбай отыра алмайды. Жер қойнауынан пайдалы қазбалар өндіру, металл қорыту, егін егу, су энергиясын пайдалану және сол сияқтылар табиғатқа тікелей әсерін тигізеді. Мәселе – табиғатқа тимеу емес, оны жағымсыз өзгерістерге ұшыратпау. Ол үшін табиғат құбылыстары мен заттарын зерттеп, дұрыс пайдалана білу керек. Табиғат ресурстарын қорғап, оны ұтымды пайдаланғанда ғана адамзат өзінің Жердегі тіршілігін мұнан әрі жалғастыра алады. Табиғат ресурстарын ұтымды пайдалану өндірілген өнімдер мен бұзылған жерді екінші қайтара іске асыру; көмір, мұнай, газ қорын үнемдеу және ауаны ластанудан сақтау; өсімдіктер мен жануарлар дүниесін қорғау және сақтау; қуат көздерін іздеу шараларын қамтиды. Табиғаттың адам қажетіне жарайтын барлық мүмкіншілігін табиғат байлығы деп атайды. Табиғат байлықтарының минералдық,климаттық,су,жер және биологиялық деп аталатын негізгі бес түрге ажыратылады. Олар сарқылатын және сарқылмайтын байлықтар тобынга ажыратылады. Дүние жүзі елдерінде пайдалы қазбалар өндіру жылдан-жылға артып келеді. Соңғы кезде мұхит қайрандары мен суларынан да түрлі пайдалы қазбалар өндіріледі.Мамандардың есептеуінше, пайдалы қазбаларды өндіру қарқынды жүргізіле беретін болса, XXI ғасырдың ортасына қарай адамзат олардың барлық қорын тауысады. Әсіресе металдардың ең көп пайдаланылатын кейбір түрлері жақын жылдарда-ақ сарқылуы мумкін. Табиғат байлықтарының ішінде адамзаттың ең көп пайдаланатыны – су. Жер шарында пайдаланылатын тұщы су қорының 70%-на жуығы тек егіс алқаптарын суландыру мақсатында жұмсалады. Сонымен қатар, өнеркәсіп орындары мен тұрмыс қажетіне пайдаланылатын су мөлшері де тез өсіп келеді. Жер шарындағы әрбір қала тұрғыны тәулігіне орташа есеппен 150 л су жұмсайды, ал ірі қалаларда бұл көрсеткіш одан да жоғары. Планета халқы 6 млрд-тан асып отырған қазіргі кездің өзінде кейбір елдерде тұщы су тапшылығы байқалады. Сондықтан Антарктидадағы мұзтауларды ауыз су тапшы елдерге тасымалдау, мол сулы өзендерді шөлді аудандарға бұру, теңіз суын тұщыландыру жобалары іске асырылуда. Адамның табиғат байлықтарын есепсіз пайдалануы, табиғи орта заңдылықтарын ескермеуі экологиялық зардаптарға әкеліп соқтыруда. Қазіргі кезде экологиялық зардаптар ғаламдық сипат алуда. Грек тілінен аударғанда “үй, қоныс” деген мағына беретін экология ұғымын алғаш рет 1866 жылы неміс ғалымы Э.Геккель енгізген. Экология алғашында тіршілік пен оның мекен ортасының қарым-қатынасын сипаттайтын биологиялық ғылым саласы болған. XX ғасырдың екінші жартысында экология ғылымының ауқымы кеңейіп, табиғат пен адам қоғамы арасындағы күрделі қарым-қатынастарды зерттейтін кешенді ғылым саласына айналды. Сондықтан табиғи ортаның жай-күйі көбінесе “экологиялық жағдай” ұғымы арқылы сипатталады.
Екі мәтіннің тақырыбын, мақсатты аудиторияға сәйкес қызметін, құрылымын, тілдік ерекшелігін салыстырыңыз. 1 мәтін 2 мәтін Екі мәтіннің тақырыбы Мақсаты Аудиториясы Құрылымы Тілдік ерешеліктері
Мәтін бойынша қажетті сөздерді қолданып «Табиғат пен адам егіз ұғым » деген тақырыпқа өз көзқарасыңызды дәлелдеп, эссе жазыңыз. 150 сөз
Абай Құнанбаев осы күнгі Семей облысындағы Шыңғыс тауын жайлаған Тобықты руынын ішінде 1845 жылы туған. Абайдың өз әкесі — Құнанбай, атасы — Өскембай, арғы атасы — Ырғызбай. Аталарының барлығы да ру ішінде үстемдік жүргізген адамдар.
Абай - ақын, ағартушы, жазба қазақ әдебиетінің, қазақ әдеби тілінің негізін қалаушы, философ, композитор, аудармашы, саяси қайраткер, либералды білімді исламға таяна отырып, орыс және еуропа мәдениетімен жақындасу арқылы қазақ мәдениетін жаңартуды көздеген реформатор. Абай ақындық шығармаларында қазақ халқының әлеуметтік, қоғамдық, моральдық мәселелерін арқау еткен. Абай Шығыс пен Батыс мәдениеті мен өркениетін жетік білген. Бірқатар әлем ойшылдарының еңбектерімен жақсы таныс болған. Болашақ ақынның дүниеге көзқарасының қалыптасуына оның озық ойлы орыс зиялы қауымының өкілдерімен араласуы орасан зор ықпал етті. Абай — ұлы ақын әрі ойшыл. Ол өз төңірегіндегі адамдардың, жақындары мен шәкірттерінің бойындағы өз халқына риясыз берілгендікті, оның мүдделерін қорғау қасиеттерін қолдап отырды. Ұлы ақын жас ұрпақты имандылыққа, адамгершілікке, ғылым-білім үйренуге шақырды. жастарды бес нәрседен — өсектен, өтіріктен, мақтаншақтықтан, еріншектіктен, бекер мал шашпақтықтан қашық болуға, бес асыл іске — талап етуге, еңбекті сүюге, терең ойлай білуге, қанағатшыл болуға, қайырымды рақымшылық жасауга шақырды.
Абай жастардың бойындағы кеселді кемістіктерді, арсыздық пен ұятсыздықты, дөрекі надандықты тәрбие және білім беру арқылы жоюға үндеді. Ақын ол үшін қазақ балаларын оқытатын мектептерді көптеп салуды жақтады.
В казахском языке глаголы образуются путем прибавления к основе разных частей речи глаголообразующих суффиксов. В казахском языке существует 4 типа залогов. Все формы образования нового глагола от глагола в основном сводятся к залоговым формам.Өздік етіс - Возвратные залогиВозвратный залог образуется при суффиксов: -н, -ын, -ін, а возвратно-средний залог русского языка образуется от переходных глаголов действительного залога посредством присоеди-нения суффиксов -ся, -сь. Например: жуын - мойся, таран - расчешись.Правило присоединения всех залоговых суффиксов подчиняется закону сингармонизма и прогрессивной ассимиляции.Ырықсыз етіс - Страдательный залогСтрадательный залог в казахском языке образуется при суффиксов: -л, -ыл, -іл. И в русском, и в казахском языках он указывает на то, что предмет подвергается действию другого предмета или лица. Например: Бір аптадан кейін жұмыс аяқталады. - Через неделю работа будет закончена. Хат ауылға жіберілді. - Письмо отправлено в аул.
Өзгелік етіс - Понудительный залогПонудительный залог образуется при суффиксов -дыр, -дір, -тыр, -тір, -ғыз, -гіз, -қыз, -кіз. Этот залог отсутствует в русском языке. Он обозначает “заставить, понудить, попросить, позволить, совершить какое-либо действие или принять иную форму состояния” и образуется при суффиксов. Например: Біз оған өлең айт-қыздық. - Мы заставили его читать стихи. Мен көйлек сатып ал-ғыз-дым. - Я попросила себе купить платье.
Ортақ етіс - Взаимный залогВзаимный залог - переводится как “совместно, одновременно с кем-то делать что-то” или “одновременно с кем-либо находиться в определенном состоянии”. Он образуется при суффиксов -с, -ыс, -іс. В русском языке подобный залог отсутствует, а взаимно-совместное значение выражается глаголами возвратно-среднего залога. Например: Мен досыммен құшақтастым. - Я обнялся с другом. Олар хат жазысты. - Они переписывались.
Абай - даналықтың бастауы.
Жоспар.
Кіріспе.
Негізгі бөлім.
1. Абай - біртуар дара тұлға.
2. Абайдың шығармашылығы.
Қорытынды.
Абай Құнанбаев осы күнгі Семей облысындағы Шыңғыс тауын жайлаған Тобықты руынын ішінде 1845 жылы туған. Абайдың өз әкесі — Құнанбай, атасы — Өскембай, арғы атасы — Ырғызбай. Аталарының барлығы да ру ішінде үстемдік жүргізген адамдар.
Абай - ақын, ағартушы, жазба қазақ әдебиетінің, қазақ әдеби тілінің негізін қалаушы, философ, композитор, аудармашы, саяси қайраткер, либералды білімді исламға таяна отырып, орыс және еуропа мәдениетімен жақындасу арқылы қазақ мәдениетін жаңартуды көздеген реформатор. Абай ақындық шығармаларында қазақ халқының әлеуметтік, қоғамдық, моральдық мәселелерін арқау еткен. Абай Шығыс пен Батыс мәдениеті мен өркениетін жетік білген. Бірқатар әлем ойшылдарының еңбектерімен жақсы таныс болған. Болашақ ақынның дүниеге көзқарасының қалыптасуына оның озық ойлы орыс зиялы қауымының өкілдерімен араласуы орасан зор ықпал етті. Абай — ұлы ақын әрі ойшыл. Ол өз төңірегіндегі адамдардың, жақындары мен шәкірттерінің бойындағы өз халқына риясыз берілгендікті, оның мүдделерін қорғау қасиеттерін қолдап отырды. Ұлы ақын жас ұрпақты имандылыққа, адамгершілікке, ғылым-білім үйренуге шақырды. жастарды бес нәрседен — өсектен, өтіріктен, мақтаншақтықтан, еріншектіктен, бекер мал шашпақтықтан қашық болуға, бес асыл іске — талап етуге, еңбекті сүюге, терең ойлай білуге, қанағатшыл болуға, қайырымды рақымшылық жасауга шақырды.
Абай жастардың бойындағы кеселді кемістіктерді, арсыздық пен ұятсыздықты, дөрекі надандықты тәрбие және білім беру арқылы жоюға үндеді. Ақын ол үшін қазақ балаларын оқытатын мектептерді көптеп салуды жақтады.
Өзгелік етіс - Понудительный залогПонудительный залог образуется при суффиксов -дыр, -дір, -тыр, -тір, -ғыз, -гіз, -қыз, -кіз. Этот залог отсутствует в русском языке. Он обозначает “заставить, понудить, попросить, позволить, совершить какое-либо действие или принять иную форму состояния” и образуется при суффиксов. Например: Біз оған өлең айт-қыздық. - Мы заставили его читать стихи. Мен көйлек сатып ал-ғыз-дым. - Я попросила себе купить платье.
Ортақ етіс - Взаимный залогВзаимный залог - переводится как “совместно, одновременно с кем-то делать что-то” или “одновременно с кем-либо находиться в определенном состоянии”. Он образуется при суффиксов -с, -ыс, -іс. В русском языке подобный залог отсутствует, а взаимно-совместное значение выражается глаголами возвратно-среднего залога. Например: Мен досыммен құшақтастым. - Я обнялся с другом. Олар хат жазысты. - Они переписывались.