1948 жылы әлемде алғаш рет "Табиғатты қорғау одағы"құрылды. Бұл одақ Жер бетінен жойылып бара жатқан жануарлар туралы кітап шығарды. Ол "Қызыл кітап" деп аталды. "Қызыл кітап" деген атауды ағылшын ғалымы Питер Скотт ұсынды. "Қазақстанның Қызыл кітабы"алғаш рет 1978 жылы шықты. Онда тіркелген жануарлар мен өсімдік түрлері туралы қысқаша қазақша,ағылшынша деректер берілген. Сонымен бірге тіркелген жануардың суреті. Қазақстан аумағында таралу картасы,ол туралы ақпарат көрсетілген.
Қазақстанда құстардың 18 отрядқа жататын 489 түрі бар. Олардың 58 і "Қызыл кітапқа"тіркелген. Оларды адамдар көп аулайды. Сол себепті азайып барады. Қазір олар қорғауға алынған.
"Қазақстанның Қызыл кітабына" өсімдіктердің 307 түрі кірген. "Қызыл кітапқа" қазақ жеріндегі барыс,аққу,бүркіт,бірқазан,тырна,қызыл қасқыр және т.б.аңдар мен құстар да тіркелген.
1. «Қызыл» кітап деген не?
2. Алғашқы «Қызыл кітап» қай жылы шықты?
3. «Қазақстанның Қызыл кітабы» қай жылы жазылды?
4. «Қазақстанның Қызыл кітабында» қанша өсімдік тіркелген?
5. «Қазақстанның Қызыл кітабында» қанша құс тіркелген?
Досы көпті жау алмайды.
Достық – ең ұлы сезімдердің бірі.Доссыз өмірді елестетуге келмейді десек те болады.Халқымыз "жүз теңгең болғанша,жүз досың болсын" деп бекер айтпаған.Достармен сен қуанышыңды да,қайғыңды да бөлісе аласың.Олармен бірге кез келген қиындыққа төтеп беру – ең үлкен жеңіс боп саналады.
Достардың арасында мызғымас,берік қарым-қатынас болса,алынбайтын асу жоқ дер едім.Мысалы,мына жағдаят сөзіме дәлел бола алады.Асан,Берік,Бағдат – үшеуі кішкентайларынан бері айрылмас достар.Бірге мектепке барып,бір үйірмелерге қатынасады.Бір күні олар мектепте жобалар сайысының ұйымдастырылатынын және жеңімпаз еліміздің көрікті жерлеріне экскурсияға жолдама алатыны туралы хабарландыруды естиді.Осы кезде Асан достарына бұл экскурсияға қатысуды армандайтынын,бірақ жоба жасау қолынан келмейтінін айтады.Берік пен Бағдат Асанның арқасынан қағып:"Жеңімпаз атануға көмектесеміз,біз біргеміз" деп қолдау көрсетеді.Кейін үш дос не істеп,не қоятындарын ақылдасып,іске кіріседі.Осылайша үш дос жұмыла жұмыс жасап,жеңімпаз атанып,Асанның арманын орындайды.
Ия,достық ол көптеген нәрселерге көзімізді жеткізеді."Досы көпті жау алмайды,ақылы көпті жау алмайды" деп дана халқымыз жөнсіз айтпаған.Мен бұл пікірмен толықтай келісемін.Әрине,досың көп болғанымен,олардың адал әрі нағыз достар екеніне назар салғайсың.
Қола дәуірінде Сібірдің, Жайық өңірінің, Қазақстан мен Орта Азияның ұлан-ғайыр далаларын тегі және тарихи тағдырларының ортақтығы жағынан туыс тайпалар мекендеді. Бұл тайпалар өзінше бір үлгідегі жарқын мәдениет қалдырды. Мұны ғылымда Андрон мәдениеті деп атайды. Ерте темір ғасыры дәуірінде (біздің заманымыздан бұрынғы I мыңжылдық ортасы) Қазақстанда тайпалық одақтар қалыптасты. Қазақстанның оңтүстік, шығыс және орталық аудандарын мекендеген тайпалар сақ тайпалар одағына, ал батыс, солтүстік аудандарындағы тайпалар савроматтар тайпалық бірлестігіне бірікті. Біздің заманымыздан бұрынғы 3-ғасырда Қазақстан жерінде кейбір тайпалар өз мемлекетін құрып, алыс-жақын елдермен саяси қарым-қатынастарға түсті. Олардың алғашқылары сюнну (ғұндар) болатын. Зерттеушілер ғұндарды түріктердің арғы ата-бабалары деп есептейді. Бұл бірлестікті Мөде басқарған кезде ғұндар бүкіл әлемге танылды. Ғұндардың батысқа жорығы “Халықтардың ұлы қоныс аударуына” түрткі болды. Жетісуда ежелгі тиграхауда сақтарының жерін мұра етіп алған усундер (үйсіндер) біздің заманымыздан бұрынғы 160 ж. шамасында Іле алқабында өз мемлекетін құрды. Олар Қаңлы мемлекетімен шектесті. Бұл тайпалар құрған мемлекеттер Қытай, Парфия, Рим және Кушан империясы сияқты елдермен саяси, экономикалық және мәдени байланыс орнатқан.