17. Мәтіндерді оқы. Екi пiкiрдегі ойды жымдастырып, сөз әдебіне қатысты бір диаграмма жаса. I. Сөзден тәтті нәрсе жоқ. Сөзден ащы нәрсе тағы жоқ. Сөзден жеңіл нәрсе жоқ. Сөзден ауыр нәрсе де жоқ. Сөзіңді тіліңе билетпе, ақылыңа билет. Ақылды сөзіңді ақылсызға қор етпе, ақылдыға айт. Не сөйлейтініңді біл. Кімге сөйлейтініңді біл. Қай жерде сөйлейтініңді біл. Қай кезде сөйлейтініңді біл. Қалай сөйлейтініңді біл. Оны білмесең, сара сөзің шала болады, арты жала болады, әкең қала болады (Бөлтірік шешен). II. Сөз әдебінің коммуникативтік (қарым-қатынастық), фати- калық (байланыс орнату»), апеллятивтік (тыңдаушының наза- рын аудару), коннатативтік (қосымша мағына), эмотивтік (тың- даушының көңілін аулау) т.б. қызметтері бар. Сөз әдебінің талаптарына сәйкес тіл сәйкес тіл пікір алысу құралы ретінде адам- ның тек ойын ғана емес, сезімін де білдіреді. Сөйлеудегі ізет, құрмет, сыпайыгершілік кісінің сезіміне әсер етеді. Олар сөйлеу актілерінде (амандасу, қоштасу, ризалық білдіру, кешірім сұрау, құттықтау т.б.) көрініс тауып, адамның ішкі мәдениетін таны- тады (Н. Уәли).
ерте кезеңнен ақ ата- , ұрпақ тәрбиесіне көп көңіл бөліп, оларды үлкенге тағзым, кішіге ілтипат етіп, бауырмалдыққа, мейірімділікке, ізеттілікке баулыған. «тәрбие – тал бесіктен басталады», «ұяда не көрсең, ұшқанда соны ілесің» деген ұлағатты сөзді жадына әбден тоқыған. сондықтан да ң бауырмал, қайырымды азамат боп ержетуі, алдымен, ата-ананың тәрбиесіне, қоршаған ортаның үлгі-өнегесіне байланысты. ң алған тәрбиесіне қарай «тәрбиелі, өнегелі» екен деп тамсанса, оғаш қылық көрсеткен «тәрбиесіз, өнегесіз» деп сөгетін болған. қазақта ең ауыр сөз – «тәрбиесіз», «тәрбие көрмеген» деген сөз. әрине, қай қазақ жаман болсын десін, демейді де, сондықтан да бетімді жерге қаратпа деп өсиет тәрбиесін айтып отыратыны белгілі.
Сол жай: кітап Ша оған әріптерді танысамын. (Әліппе)Асықтай құлаққа Бұралаң ұқсас, қарамастан Бізге постоять болар-болмас жұмсайды Қарамастан және жолға шық- жоғары шық-. (Үтір)Жаңа үйді қолда несу, қарамастан Үйдің есіктері - құлыпта. Мұнда тұрғындар қағаздар, қарамастан Барлық кереметтей маңызды. (Портфель) Мен биыл асығамын Көшеден үй: Мені үй күтеді Әңгімеші мылқау (Кітап) Қанаттармен, ал летит, қарамастан Тілмен, ал айтады. (Хат) Это книга не простая: По ней буквы изучаю. (Букварь)На крохотное ушко Похожа завитушка, Велит нам постоять чуть-чуть И отправляться дальше в путь. (Запятая)Новый дом несу в руке, Дверцы дома — на замке. Тут жильцы бумажные, Все ужасно важные. (Портфель) Тороплюсь я нынче С улицы домой: Ждет меня дома Рассказчик немой (Книга) Без крыльев, а летит, Без языка, а говорит. (Письмо)
ерте кезеңнен ақ ата- , ұрпақ тәрбиесіне көп көңіл бөліп, оларды үлкенге тағзым, кішіге ілтипат етіп, бауырмалдыққа, мейірімділікке, ізеттілікке баулыған. «тәрбие – тал бесіктен басталады», «ұяда не көрсең, ұшқанда соны ілесің» деген ұлағатты сөзді жадына әбден тоқыған. сондықтан да ң бауырмал, қайырымды азамат боп ержетуі, алдымен, ата-ананың тәрбиесіне, қоршаған ортаның үлгі-өнегесіне байланысты. ң алған тәрбиесіне қарай «тәрбиелі, өнегелі» екен деп тамсанса, оғаш қылық көрсеткен «тәрбиесіз, өнегесіз» деп сөгетін болған. қазақта ең ауыр сөз – «тәрбиесіз», «тәрбие көрмеген» деген сөз. әрине, қай қазақ жаман болсын десін, демейді де, сондықтан да бетімді жерге қаратпа деп өсиет тәрбиесін айтып отыратыны белгілі.