14 12-тапсырма. үш нұсқаның ішінен қажетті сөзді таңдап жаз. арал теңізінің суы (көбейді, құйылды, тартылды). арал экологиялық (апатты аймаққа, гүлденген аймаққа, әдемі жерге) айналды. суы тартылып, теңіздің түбі (жарылып кетті, тесіліп қалды, құрғап қалды). қалған теңіздің түбіндегі түбіндегі зиянды тұзды шаңдар (сумен тарайды, желмен тарайды, сөзбен тарайды). бұл тұздар ауаны ластап, (қышқыл, тәтті, ыстың) жаңбыр жауады.

Өз еліне өлшеусіз еңбегі сің­ген, туған халқын баянды бола­шаққа бастаған, сондай-ақ әлем­нің ізгілікке қарай бет бұруына зор ықпалын тигізіп, жа­һандық тұлғаға айналған біті­мі бөлек, қызметі ерек жан­дар­дың адами болмысы, қайрат­керлік қарымы, өмір жолы, жасампаз ісі санада ұдайы жаң­ғырып тұруы тиіс. Өйткені мұн­дай тұлғалардың өрелі өмірі, бар қажыр-қайратын жұм­сап атқарған игілікті қыз­меті, өнегесі – таптырмас тәрбие құ­ра­лы, адамзатқа ортақ құн­ды­лық, қараңғыда жол таппай дағ­дар­ғанның жолына сәулесін төсер шамшырақ. Сондықтан да, осын­дай ірі, көрнекті қай­рат­кер­лерді тереңірек тану, насихат­тау жұмыстары әлемдік тәжіри­беде кең үрдіс алғаны белгілі. Осы үрдіс аясында дара туғандар, озық ойлы тұлғалар мен қайраткерлер ар­қау болған түрлі кі­таптар, зерт­теу еңбектер, фильм­дер, т.б. көп­теп дүниеге келді.

Жалпы, талайлармен терезесін тең ұстауды, өркениет көшінде өзгелермен үзеңгі қағыстыра ал­ға жылжуды мұрат еткен, өзін-өзі құрметтей білер әрбір ұлт та­рихын, рухани мұрасын, маң­дай­алды ұл-қыздарын өздері ғана танып-біліп қана қоймай, олар­ды жаһанға жарқырата көр­сетіп, насихаттауды жөн көреді. Бұл қадамның астарында «біз де ешкімнен кем емеспіз, дау ту­са сөз ұстар шешеніміз, жау төн­се жанын қияр батырымыз, тамы­ры тереңге кеткен тарихы­мыз, жаһандық мәдениеттің қо­ры­на қосылған салмақты да ардақ­ты мұрамыз бар елміз», деп өзі­нің іргелі ел екенін ұқтыр­ғы­сы немесе айбы­нын асырғысы келетін ниет жатқандай.

Бұл бағыттағы игі істердің ше­жіресіне тереңірек үңілсек, сөзіміз тым ұзарып кетеді. Де­ген­мен, қысқаша тоқтала кетер болсақ, сонау көне замандардан, дәлірегі Сақ, Ғұн, Түрік қағанаты дәуірлерінен бүгінге тартылған «сүрлеуге» ой сүріндіре отырып көз жүгірткенде рухыңды көтеріп, санаңды жаңғыртатын жарқын бейнелі, қазіргі түркі жұртымен, қазақпен қарындас, кіндіктес, тегі бір екені ғылыми тұрғыда дәлелденген тұлғалардан бастап, бүгінгі жақсыларымыз бен жайсаңдарымыз туралы том-том зерттеу еңбектер, әдебиеттің түрлі жанрындағы қаншама шығармалар жазылды.

Өтірік айтуға бола ма?

"Өтіріктің құйрығы бір тұтам" дегендей, менің ойымша, өтірік айтпаған абзал. Себебі ерте ме, кеш пе өтірік ашылып, ақырында адамдардың өзіңе деген сенімін жоғалтасын. Қандай болмасын шындықты айтқан дұрыс.

Қазақ халқының мақал - мәтелдерінде өтірік тақырыбына өте көп көңіл бөлінген. Сол арқылы ата - бабамыз бізге дұрыс бағыт - бағдар, тәрбие беріп, өтіріктен жаман қылықтардан аулақ болуымызға ықпал тигізген.

"Өтірік деген дұшпан бар, отқа сүйреп салатын" демекші, әрдайым шындықты бетке айтып, жалған айтдан аулақ болайық!