ответ: өмірдің мәні. "өмірдің мәні туралы ойланбайтын бар ма? " деген сұраққа кім болса да: "жоқ, өз өмірінің мәні туралы ойланбайтын, толғанбайтын, мағыналы өмір сүруге әрекет етуге тырыспайтын болмайды", — деп жауап беретін болар. олай болса, біз де бір уақыт өз өміріміздің мәні туралы ойларымызды ортаға салып көрейікші.
ұлы абайдың жас ұрпаққа: "атаның ұлы болма, ң ұлы бол" деп өсиет калдырғаны белгілі.
әрине, бұл жерде өз атына лайық, ізгі, мейірімді, өзгелерді қадірлейтін, өз мүддесін қоғам мүддесімен ұштастыра алатын, өзі үшін де, өзгелер үшін де еңбек ете білетін, өз құқығын қорғап, өзгелердің кұқығын сыйлайтын, өмірден кеткен соң артына жақсы сөзі мен ісін қалдыратын туралы әңгіме болып отырғаны анық.
дегенмен бұдан туындап жататын сұрақтар да аз болмаса керек. сонда қалай, кез келген бұл дүниеге келгеннен кейін бар өмірін артына жақсы із қалдыруға арнауға міндетті болғаны ғой? ң бәрі ұлы тұлғалар сияқты еңбек етіп, артына игілікті мұра қалдыра ала ма? ондайға тырысу қатардағы үшін қиял, орындалмайтын арман емес пе?
"менің өмірлік тұрғым басқа, — дейді біреулер, — өмір ға екі рет келмейді. сондықтан мынау көк аспан мен жарық күннің астында сайран салып қалу керек. аузың барда асап қал. ішіп-же. киін. сауық құр. нәпсіңді қандыр. ләззат ал". қайсысы дұрыс?
мұндай сұраққа сылдырата жауап бере салу қиын емес. өмірінің мәніне қатысты мәселе — ол әр ң өзінің жеке мәселесі. мұндайда дайын рецепт беруден онды нәтиже шыға кояр ма екен? дүние жүзінде қанша болса, сонша өмірлік ұстаным бар. ал талқының, пікір алмасудың ешқашан артықшылығы болмайтыны анық.
өткен ғасырларда өмір сүрген ғұламалар бұқаралық санадағы түсініктерге талдау жасай отырып, ң болмысының абстрактілі және өзгермейтінін негізге ала отырып, ң өмірінің мәні оның іс-әрекеттерінің негізгі мақсаты мен мұратынан тұрады деген қағидаға ден қойып келгені мәлім. бұдан дүниені рухани құралдармен өзгерту мүмкіндігі туралы ой туады. көптеген философтар өмірдің мәнін жеке ң дүниетанымдық жүйесінің көрсеткіші, моральдық нормаларды бейнелейтін реттеуші үғым ретінде қабылдайды. бұл жерде өмірінің мәнін белгілі бір тұтынушылық стандарттар мен жеке бастың қамтамасыз болуына жетумен байланыстырудың да негізсіз емес екендігін айта кету керек.
өмірдің мәні туралы сауалдарға ғылыми тұрғыдан нақты жауап қайтару мүмкіндігін теріске шығаратын теориялар да жоқ емес. ондай тұжырымдар өмірдің мәні әр жеке үшін өзінше, қайталанбас өзгешелігінен туындаса керек. егер дүние жүзінде 6 млрд-тан астам бар десек, өмірдің мәні туралы сонша пікір бар.
ал өмірдің мәні туралы философтар пікірлерінің жалпы қа ортақ, әлдеқалай бір жиынтық тұжырым болып шығып жатуының да өзіндік жөні бар. өмірінің мәні оның өлеуметтік жағдайларымен айқындалады. — белсеңді әрекет иесі. ол әлеуметтік жеделдетіп немесе тежеп, оған тура ықпал ете алады. тарихтың түрлі кезеңдерінде өзгеріп отыратын өмірінің мәнін, құндылығын айқындаушы — сол ң өзі. және ол жеке , қоғамнан тыс ұғым емес, ң мақсаттары мен қоғамды диалектикалық тұрғыдан біріктіретін ұғым.
қыстың желтоқсан жұлдызы. қар көптен жауып, нағыз қыс болды. күн әбден қысқарған. күннің көзі көрінсе де жылынбайды. өзенді, көлді мұз қаптап, жұрт үстімен жүре бастады. қалың қардан шөптің басы көрінбейді. қыс күні аяз күшті болып, үскірік борандар да аз емес. орман қарайған, ішінде қүстарды көре алмайсың, қоян күндіз жасырынып, түнде ғана жүгіріп жас ағаштарды кеміріп жүр. иелері жылы қораға шөп салып бағып-қақса да, қысты күні үй хайуандарына да бапсыз. ң өзі де суықтан қорғанып үй салып, жылы киім киіп, үйлеріне от жағып, дәйім жұмыстарынан қала алмайды. қыстыгүні жылқышыларға бек қиын: қандай суық борандарда күні-түні далада жүргені, қасқырдан бір қорқып, бораннан екі қорқып, бейшараларда тіпті рақат жоқ. жалтаң аяз көбінің беттерін қарыған. шилі бет байғұстар желге де қарсы қарай алмайды. сабаққа мезгілімен жүретін ң да ертеңгі аяз есінен көпке дейін шығатын емес.
ответ: өмірдің мәні. "өмірдің мәні туралы ойланбайтын бар ма? " деген сұраққа кім болса да: "жоқ, өз өмірінің мәні туралы ойланбайтын, толғанбайтын, мағыналы өмір сүруге әрекет етуге тырыспайтын болмайды", — деп жауап беретін болар. олай болса, біз де бір уақыт өз өміріміздің мәні туралы ойларымызды ортаға салып көрейікші.
ұлы абайдың жас ұрпаққа: "атаның ұлы болма, ң ұлы бол" деп өсиет калдырғаны белгілі.
әрине, бұл жерде өз атына лайық, ізгі, мейірімді, өзгелерді қадірлейтін, өз мүддесін қоғам мүддесімен ұштастыра алатын, өзі үшін де, өзгелер үшін де еңбек ете білетін, өз құқығын қорғап, өзгелердің кұқығын сыйлайтын, өмірден кеткен соң артына жақсы сөзі мен ісін қалдыратын туралы әңгіме болып отырғаны анық.
дегенмен бұдан туындап жататын сұрақтар да аз болмаса керек. сонда қалай, кез келген бұл дүниеге келгеннен кейін бар өмірін артына жақсы із қалдыруға арнауға міндетті болғаны ғой? ң бәрі ұлы тұлғалар сияқты еңбек етіп, артына игілікті мұра қалдыра ала ма? ондайға тырысу қатардағы үшін қиял, орындалмайтын арман емес пе?
"менің өмірлік тұрғым басқа, — дейді біреулер, — өмір ға екі рет келмейді. сондықтан мынау көк аспан мен жарық күннің астында сайран салып қалу керек. аузың барда асап қал. ішіп-же. киін. сауық құр. нәпсіңді қандыр. ләззат ал". қайсысы дұрыс?
мұндай сұраққа сылдырата жауап бере салу қиын емес. өмірінің мәніне қатысты мәселе — ол әр ң өзінің жеке мәселесі. мұндайда дайын рецепт беруден онды нәтиже шыға кояр ма екен? дүние жүзінде қанша болса, сонша өмірлік ұстаным бар. ал талқының, пікір алмасудың ешқашан артықшылығы болмайтыны анық.
өткен ғасырларда өмір сүрген ғұламалар бұқаралық санадағы түсініктерге талдау жасай отырып, ң болмысының абстрактілі және өзгермейтінін негізге ала отырып, ң өмірінің мәні оның іс-әрекеттерінің негізгі мақсаты мен мұратынан тұрады деген қағидаға ден қойып келгені мәлім. бұдан дүниені рухани құралдармен өзгерту мүмкіндігі туралы ой туады. көптеген философтар өмірдің мәнін жеке ң дүниетанымдық жүйесінің көрсеткіші, моральдық нормаларды бейнелейтін реттеуші үғым ретінде қабылдайды. бұл жерде өмірінің мәнін белгілі бір тұтынушылық стандарттар мен жеке бастың қамтамасыз болуына жетумен байланыстырудың да негізсіз емес екендігін айта кету керек.
өмірдің мәні туралы сауалдарға ғылыми тұрғыдан нақты жауап қайтару мүмкіндігін теріске шығаратын теориялар да жоқ емес. ондай тұжырымдар өмірдің мәні әр жеке үшін өзінше, қайталанбас өзгешелігінен туындаса керек. егер дүние жүзінде 6 млрд-тан астам бар десек, өмірдің мәні туралы сонша пікір бар.
ал өмірдің мәні туралы философтар пікірлерінің жалпы қа ортақ, әлдеқалай бір жиынтық тұжырым болып шығып жатуының да өзіндік жөні бар. өмірінің мәні оның өлеуметтік жағдайларымен айқындалады. — белсеңді әрекет иесі. ол әлеуметтік жеделдетіп немесе тежеп, оған тура ықпал ете алады. тарихтың түрлі кезеңдерінде өзгеріп отыратын өмірінің мәнін, құндылығын айқындаушы — сол ң өзі. және ол жеке , қоғамнан тыс ұғым емес, ң мақсаттары мен қоғамды диалектикалық тұрғыдан біріктіретін ұғым.
қыстың желтоқсан жұлдызы. қар көптен жауып, нағыз қыс болды. күн әбден қысқарған. күннің көзі көрінсе де жылынбайды. өзенді, көлді мұз қаптап, жұрт үстімен жүре бастады. қалың қардан шөптің басы көрінбейді. қыс күні аяз күшті болып, үскірік борандар да аз емес. орман қарайған, ішінде қүстарды көре алмайсың, қоян күндіз жасырынып, түнде ғана жүгіріп жас ағаштарды кеміріп жүр. иелері жылы қораға шөп салып бағып-қақса да, қысты күні үй хайуандарына да бапсыз. ң өзі де суықтан қорғанып үй салып, жылы киім киіп, үйлеріне от жағып, дәйім жұмыстарынан қала алмайды. қыстыгүні жылқышыларға бек қиын: қандай суық борандарда күні-түні далада жүргені, қасқырдан бір қорқып, бораннан екі қорқып, бейшараларда тіпті рақат жоқ. жалтаң аяз көбінің беттерін қарыған. шилі бет байғұстар желге де қарсы қарай алмайды. сабаққа мезгілімен жүретін ң да ертеңгі аяз есінен көпке дейін шығатын емес.