10-тапсырма. Ғылым мен технологиялардың дамуы туралы әлеуметтік- мәдени тақырыпқа проблемалық мәтін құра. Мәтін ішіндегі тыныс
белгілеріне назар аудар және оның екпін түрлерімен байланысына көңіл
бөл.
КӨМЕКТЕСІҢДЕРШІ​

Колибрлер – әлемдегі ең кішкентай құс.Оңтүстік Американың Амазонка бассейндерінде Мекендейди. Тұмсықтары жіңішке әрі ұзын, кей түрінде иіліп келген, гүл шырындарын соруға бейімделген. Колибри әрбір он минут сайын тамақтанады. Олар күніне өз салмақтарынан 2 есе көп тамақ жейді. Олар гүл шырындарымен, ұсақ жұмсақ жәндіктермен, өрмекшілермен қоректенеді. Колибрлер гүлге жақын келіп, қанаттарын айналдыра тұрып гүл тостағаншасына ұзын сүйір тілін сұғып шырын сорады. Олардың тағы бір ерекшелігі бар. Ол - артқа ұша алатын жалғыз құс.

Сұңқарлар — сұңқартәрізділер отрядының жыртқыш құстар тұқымдасы.

Тұқымдаста 11 тек пен 58 биологиялық түрлер бар. Ең кішкентайы - карликті сұңқар, дене тұрқы 15-19 см.

Антарктидадан басқа жерлерде тундрадан тауға дейін (шөлді аймақтарда да) кең таралған. Қазақстанда 7 (ителгі, бөктергі, тұрымтай, жағалтай, лашын, ақтырнақ, бөктергі, күйкентай) түрі бар.

Жұптасып тірлік етеді. Мекиені үш-төрт жұмыртқа табады. Көп сәттерде тасқа ұялайды. Жұмыртқасын бір ай мөлшері басып, балапан шығарады. Балапаны бір жарым ай мөлшерінде  ұшады. Сұңқарлар өз ауын (жемін) күндіз аулайды да ұшқан құстың көбіне қожа. Сұңқар өз жемін көп сәттерде аспанда теуіп түсіреді. Кішігірім құстарды жерге жеткізбей, қайта оралып, іліп әкететін кездері де болады. Көп уақытта жерде отырған құстарды өздері үркітіп барып, теуіп түсіреді. Қоян сияқтыларды қашып бара жатқанда-ақ тебеді.                                                   Ақ сұңқарды құсбегілер саятшылық жасайтын аңшы құс ретінде қолда ұстайды. Ақ сұңқар өте сирек кездесетін құс болғандықтан, қорғауға алынып, Қызыл кітапқа енгізілген.