10-тапсырма. Қазақ ғалымдары туралы мәліметтерді кестеге толтыр. Ғалымдардың өмір сүрген заманына қарай рет санын дұрыс қой.
1. Ермұқан Бекмаханов – белгілі тарихшы. Қазақстанның әлеу-
меттік-экономикалық, саяси өмірін жан-жақты зерттеген ғалым.
Республикасы Ұлттық ғылым академиясының академигі, профессор.
2. Әлкей Марғұлан
3. Санжар Асфендияров - көрнекті мемлекет және қоғам қай-
раткері, тарихшы-ғалым. Петербургтегі әскери-дәрігерлік акаде-
еліміздің аса көрнекті ғалымы. Қазақстан
Мияны бітірген.
4. Ахмет Байтұрсынұлы
көрнекті тілші-ғалым, дарынды аудар-
машы, ағартушы, оқу құралдарының авторы.
5.
Шоқан Уәлиханов – зерттеуші, тарихшы, ғалым, этнограф. Ол
қазақ, қырғыз, ноғай әдебиетінің жазба мұраларын ғылыми тұрғыдан
талдаған.
201
2.Менін Ақтөс деген итім бар. Ол өте ақылды. Ол әжемнің үйінде тұрады. Таңертең мен келгенде, ол алдымнан жүгіріп шығады. Маған еркелеп үстіме асылады. Ақтөсті біз кішкентай күшік кезінен асырадық. Итті жеті қазынаның бірі деп айтады.
Қазақ – намысшыл халық. Қонақтан тамақ үшін ақы алу деген оның әдетінде мүлдем жоқ. Бұл көргенсіздік саналып, ырымға жаман деп есептелген. Расында да қазақ «дастарханы қурап тұр» дегізбеу үшін, өзінің ең дәмді асын қонағына сақтап отырады да, реті келгенде, оны дастарханға қояды. Қазақтың ұзақ сақталып, тек қонақ келгенде ғана дастарханға салатын сыйлы асы – сүрленген ет, қазы, шұжық, жент, құрт, қарынға салынып сақталған сары май, тәтті, тары, қант, шай, өрік-мейіз т.б. «Қонақ асы – қазақтың бөлінбеген еншісі» деген сөз бұрынғыдан қалған. Ерулік, қымызмұрындық, сірге мөлдіретер, соғым басы, көңіл шайы, келін шайы т.с.с. бас қосулардың мақсаты, тілек мүдделері қазақтың меймандостық ниетінен туындаған.
Қазақ – қонақжай халық., көңіл табуға шебер, дос жинауға құмар. Қазақта келген қонақты «құдайы қонақ», «сый қонақ», «арнайы қонақ» деп түрліше атаған. Бұлардың қайсысына болмасын, қазақ, ең алдымен, мал сойып, қан шығарған. Дастарханның қадірлі асы жаңа сойылған малдың бас-сирағы деп есептелген. Өте қадірлі адамға қазақтар тай да сойған.