10-сынып. 67-бет.36-тапсырма.мәтінді оқып шығып, жалпыхалықтық қазақ тілінің жергілікті жерлерде кездесетін түрін көрсетіп, әдеби қолданыстағысымен салыстырыңыз: түңлік (жергі (түндік әдеби.) жергілікті тілде бар, бірақ әдеби тілде жоқтарын көрсетіңіз.
Ана тілі қайнаған қанның, қиналған жанның,
толғантқан көңілдің, лүпілдеген жүректің
сағынышы, онда дәм де, мән де болу керек.
Шыны керек, менің тілім – қазақ тілі болғанын мақтаныш етемін. Әр адамға өз тілінен артық тіл жоқ деп санаймын. Қай заманда да ата-бабамыз есті сөзбен ессізді тоқтатқан. Ақын-жырауларымыз сөзден ой-маржанын теріп, артындағы ізбасар ұрпағының санасына құя білген.
Қазіргі таңда тілімізді шұбарлап, қорлайтын, өз тілі тұрғанда ұялмай басқа тілде сөйлегенді мақтаныш көретін үлкендер де, жастар да жетіп жатыр. Оған өз басым күнде куә болып жүрмін. Жастардың орыс тіліндегі сөздерді жиі пайдалануы шынымен, адамды ашындырады. Тәуелсіздік алғалы осындай мәселелер жиі көтеріледі. Ондағы мақсат – ұлттық тілдің қадірін қайтару.
Ал, негізінде тіл және тәуелсіздік бір-бірімен мазмұндас ұғымдар.
Тәуелсіздік – ұлттық қасиетті қадірлеуден басталса керек. Ал «өзінің ұлттық қасиетін, өз тілін, әдебиетін білмеген, қадірлемеген адам толық мәнді интеллигент емес» деген М.Әуезовтің керемет дана сөзі бар. Расында да, өз тіліңнің сұлулығын сезінбей, өзге тілдің қадірін сезіну екіталай емес пе?!
Талай ақын, шешен бабаларымды бұлбұлша сайратқан, жарға соққан толқындай екпінді, наркескендей өткір тілімнің осынау уақытқа дейін тұншығып, қадір-қасиетінен айырылуға шақ қалғанда, қазақтардың көзі ашылып, қазақ тілін «мемлекеттік тіл» деп жариялады. Алайда, мәселе мұнымен біткен жоқ еді. Бойында не рухы жоқ, не қорқақ, не қара бас қамын ойлайтын «маған бәрібір» дейтіндер көбейді. Міне, сондықтан да өткеннің кейбір іргелі тағылымдарына ден қоюға тура келеді. Қазақ тілін алғаш қолданыста бәзбіреулер араб пен парсыны, одан кейін ноғайды былдырлатып, орысты араластырып тілді құртуға шақ қалғанда, аға-буын бұрқ етіп қайнаған, сарқ етіп суалған тілімізді қайтадан тірілтті.
1-задание
1)Үлкендер әзіл айтып шәй ішеді.
2) Қыз-келіншектер үйді жақсы көңіл-күмен тігеді.
3)Бозбалалар жазда судың қасында бір-бірін қуып ойнайды.
2-задание
А.с-құлын,тай,ат,айғыр,бие.
І.с-құлынның,тайдың,аттың,айғырдың,биенің.
Б.с-құлынға,тайға,атқа,айғырға,биеге.
Т.с-құлынды,тайды,атты,айғырды,биені.
Ж.с-құлында,тайда,атта,айғырда,биеде.
Ш.с-құлыннан,тайдан,аттан,айғырдан,биеден.
К.с-құлынмен,таймен,атпен айғырмен,биемен.
3-задания
1) Қыз-келіншекетер соңғы кездері немен айналыса бастайды?
2)Шетелдік қонақтарды не қызықтырады?
3)Қазақ дәстірүн жалғастыру қандай кәсіп?
Объяснение:
Удачи!