1-тапсырма. Оқылым мәтіні бойынша мәтіннің баяндау желісін сақтап, әр бөлігінен алынған ақпараттардан жинақы мәтін жазыңдар.
Ұлы жеңіс – ұрпаққа аманат!
Айбынды білек, жеңістеріне сенімді ыстық жүректері мен қайрат күштерімен кешегі
жігіттер бүгінгі, өнегелі аталарымыздың арқасында 1945 жылдың 9 мамыр күні Ұлы
мейрам – жаудың жеңіліп, соғысты жеңіспен аяқтаған мереке!
Бүгінде Жеңіс күні мерекесі адамдардың ұлтына, дініне, тілі мен мәдениетіне
қарамастан ортақ қуаныш күні. Бұл қастерлі мейрамның мән мағынасы уақыт өткен сайын
еш өшпек емес, себебі оның құндылығы ғасырлар бойы жаңа жас буын ұрпаққа өсиет
боларлық жақсылық жеңген Ұлы күн!
Ендеше, бейбіт көк аспанды кейінгі ұрпақ үшін киелі болсын деп қан-майданға
аттанған жауынгер аталарымызға кезек берсек...
Қазақ топырағынан Ұлы Отан соғысына бір миллионнан астам ер жүрек
жауынгерлер қан майданға аттанған. Олардың көпшілігіне Вермахттың сақадай сай әскери
күштеріне қарсы тұруға тура келді.
Ауылдан келген жас жігіттер кешегі қырмандағы жұмыстан бірден майданның
алдыңғы шебіне түссе де, қазақ баласына сай ерліктерімен көзге түсті. Сондай батырдың
бірі - Давлетов Асылбек Жазизұлы.
Асылбек Жазизұлы 1925 жылы 10 қарашада бұрынғы Көкшетау облысы Көкшетау
ауданы Сталин атындағы колхозда шаруалар отбасында дүниеге келген. Сол ауылдың 8
сыныптық мектебін бітіріп, 18 жасында 1943 жылдың 10 қаңтарында соғысқа аттанады.
Жасына қарамастан Асылбек ата Карелия, III Украина майдандары құрамында жауға
қарсы тұрды. Қалың орман арасында бекінген герман және фин қарулы күштерінен
Карелияны босатуға Асылбек Жазизұлы Карелия майданының 13-ші Әуе Десанттық
Бригадасының 99-әуе десанттық дивизия құрамында қатысты.
Ал 1945 жылдың қаңтарынан бастап Асылбек ата ІІІ Украина майданындағы 300-
гвардиялық атқыштар полк құрамында Венгрия мен Австрия мемлекеттерін азат етті.
Соғыстың бел ортасында жүрген бүгінгі ақсақал Асылбек Жазизұлы, 1945 жылдың
көктемінде жарақаттанып, бір жарым ай Будафок госпиталінде емделуіне тура келеді.
Госпитальдан шыға салысымен Асылбек Давлетов әскер құрамына қайта барар жолда
Австрия мен Венгрия мемлекеттері арасындағы Шапрон станциясында Ұлы Жеңіс күнін
қарсы алды. Асылбек ата Еуропада1950 жылдың мамырына әскери борышын өтеп, елге
оралды.
Асылбек ата бүгінде екі мәрте «Ерлігі үшін» медалімен, І дәрежелі «Отан соғысы»
орденімен, «Будапештті алғаны үшін», «Венаны алғаны үшін», «Германияны жеңгені
үшін» медальдарымен марапатталған.
Еңбек жолында екі мәрте «Қызыл Ту Еңбек» орденімен, төрт мәрте «Құрмет белгісі»
орденімен, «Ерен еңбегі үшін» медалімен марапатталды. Барлығы Асылбек атамызда
жиырмадан астам медальдар мен ордендер бар. Қария бүгінде әскери жолдастарымен
қазіргі таңда да араласып тұрады.
Асылбек Жазизұлының жұбайы Орынбасар Шайкенқызымен 1958 жылы 30 маусым
күні шаңырақ құрған. Қазіргі таңда, Асылбек ата мен Орынбасар апаның

Көмектесіңдершш

ответ:

аяз би жаманұлы – қазақ халқының ежелден елге аты мәшһүр болған, аты аңызға айналып кеткен ақылгөй абыз, шешен, биі. оның есімі бүгінгі ұрпаққа «аяз би» ертегісі һәм «аяз би әлініңді біл, құмырсқа жолыңды біл» дейтін қанатты нақыл сөз арқылы сақталып жеткен. аяз бидің ғұмырнамасы жөнінде әр түрлі деректер бар. майқы би мән ң шежіресін жазған шапырашты қазбек бек тауасарұлы өзінің «түп - тұқияннан өзіме дейін» дейтін кітабында аяз бидің және оның серігі құмырсқа батырды «майқы би дәуірінде өмір сүрген, майқы мәнұлының оң жағында отыратын сенімді ақылгөй билер еді», - деп жазады. сонда бұл дерек бойынша, аяз би хижра жыл санауынан 711 жылы бұрын туып, 800 жылы дүниеден өткен, майқы мәнұлының замандасы болып шығады. ал зерттеуші ұлының «алтын сандық» атты кітабындағы шағын мәліметте аяз би хиуа хандығы дәуірінде өмір сүрген тарихи деп, оны xi - xii ғасырға жатқызады. бұл – әлі тереңірек зерттеуді қажет ететін мәселе.

аяз бидің қандай би болғаны, ілік қадір - қасиеті жөнінде қазақ энциклопедиясында былай жазылған: «бұрынғы қойшы, кедей аяз өзінің ақылдылығы, даналығы арқасында уәзір болады. ол мадан ханның бірнеше сынынан өтеді. оған шөп жаманы – қоға, құс жаманы – сауысқан екенін дәлелдеп береді. ханның тұлпарының сиырға, өзінің қара халыққа шатыстығын айырады. шартты жұмбағын шешіп, бай қызы меңді сұлуға үйленеді, ханның күншіл, ақылсыз қырық уәзірін өлімнен құтқарады. аяздың даналығын, достыққа адалдығын, сертке беріктігін, қайырымдылығын, әділдігін мадан мойындап, халық қалап, оны хан етіп көтереді».

майқы би өзінің төңірегіне ақылды, дана, би, шешендерді, батыр, , көріпкел әулиелерді көп жинап, олармен ақылдасып отырады. майқының әндір, мәді деген аспан әлемін, жұлдыздар сырын болжайтын білімпаздары болған. олар аспанға, жұлдыздарға қарап, мал - шаруа жайын, егіншілікке қолайлы мерзімді күні бұрын болжап, халыққа пайдасын тигізеді. ал аяз би сияқты дана билеріне өзінің оң жағынан орын береді екен. аяз бидің құмырсқа деген әрі би, әрі батыр жан серігі болыпты. қайда барса да екеуі жұбын жазбай жүреді. ол екеуі майқы бидің сілтеуімен қазылық құрып, көбінесе ел мен ел арасындағы елшілік, бітімгершілікпен айналысады. сондықтан да майқы би аяз би мен құмырсқаға көбінесе арқа сүйеп, оларға сенеді. ол екеуімен майқы би халық тағдыры, ел жағдайы, шаруа қамы жөнінде жиі - жиі ақылдасып, ой - пікір алысып отырады. кейде дәл жауап айта алмай, шалыс басқан заматта оларға ескерту жасап түзеп, бағыт беріп жібереді екен. бір жолы ол екеуі жарыса сөйлеп, майқының алдын кес - кестей беріпті, сонда майқы би оларға былай депті:

билер бүгін майқының алдын кесесің,

ертең жұрттың төбесін тесесің.

майқының да айтатын кебі бар,

айтуға аузының да ебі бар.

хан сөзінің қашанда бәрі дұрыс,

әзір сөзіме болма бұрыс,

ақылым алжыған жоқ,

ондайды болжағам жоқ,

орынсыз ауыз ашсаң,

екі би басарсың шоқ.

аяз би әліңді біл,

құмырсқа жолыңды біл.

ел арасында «аяз би әліңді біл, құмырсқа жолыңды біл» деген нақыл сөз содан қалса керек.

Люди в дагестане как правило гостеприимные.с давних времен   во всех селах гостей хорошо встречали,хорошо  кормили,предоставляли ему   лучшие  удобства. если это был иностранец или чужеземец его встречали всем аулом. если же это был недруг ,то дагестанцы всегда терпеливо выжидали пока   этот человек не уедет  за пределы дагестана и только тогда совершали свои набеги.дагестанцы-всегда были отважны и непоколебимы,одним из таких представителей был имам шамиль -предводитель кавказских горцев. который являлся имамом дагестана и чечни. этот человек отстаивал права кавказцев. так в  годы кавказской войны был один случай поразивший : "кази-магомед сказал шамилю: «здесь нас всех перебьют и мы погибнем, не сделав вреда неверным, лучше выйдем и умрём, пробиваясь». с этими словами он, надвинув на глаза папаху, бросился из дверей. только что он выбежал из башни, как солдат ударил его в затылок камнем. кази-магомед упал и тут-же был заколот штыками. шамиль, видя, что против дверей стояли два солдата с прицеленными ружьями, в одно мгновение прыгнул из дверей и очутился сзади обоих. солдаты тотчас повернулись к нему, но шамиль изрубил их. третий солдат побежал от него, но он догнал и убил его. в это время четвёртый солдат воткнул ему в грудь штык, так что конец вошёл ему в спину. шамиль схватив правою рукою дуло ружья, левою изрубил солдата (он был левша), выдернул штык и, зажав рану, начал рубить в обе стороны, но никого не убил, потому что солдаты от него отбегали, поражённые его отвагой, а стрелять боялись, чтобы не ранить своих, окружавших шамиля." ведь на тот момент российская империя была непобедима и непоколебима ,ее боялись все   и вся.   имамом шамилем восхищались не только ,но и европейские авторы.так, у автора фридриха вагнера он предстаёт как «предводитель и духовный лидер» горцев, имя которого было окружено «загадочным ореолом», являлся «предметом восхищения всех, кто следит за его делами», выступал как «образец восточного красноречия», «вдохновенный оратор» и «мудрый законотворец» .шотландские журналисты поражались, как кавказские события могут сдерживать  империю, «равную половине диаметра мира», а шамиля и его сподвижников именовали «бескорыстными мучениками за свободу в войне с деспотизмом».   опубликованные в том же журнале годом ранее стихи сравнивают шамиля с  царём саулом   и подчёркивают, что «господь наделил его душу мощью, а сердце научил быть дерзновенным», чтобы сражаться за свободу, когда «пламя  священной войны   несется от  анапы   до  баку »