Pandi2

04.09.2022 05:07 •  Қазақ тiлi

1- тапсырма. Мәтінді мұқият оқып, төмендегі сұрақтарға жауап беріңіз. Ескерту: Дұрыс жауап саны-1 Киелі жануарлар– айрықша қадірленетін тіршілік иелері. Қазақ халқының дәстүрлі наным-сенімінде, әдет-ғұрпында киелі жануарлар – жақсылықтың жыршысы, берекенің бастауы, бақ әкелуші, ырыс-құттың нышаны. Ш. Уәлиханов «Қазақтардағы шамандықтың қалдығы» атты еңбегінде «Қазақтар киеге үлкен мән береді. …кейбір жануарлар мен құстарды, көшпелі тұрмысқа қажет заттарды киелі деп қастерлейді. Осы аталғандарды құрмет тұту, ырым-жорасын жасап тұру, а байлық пен бақыт, құт әкеледі деп түсінеді. Ал осы кәделерді ұстамау, киелерді құрметтемеу – жоқшылыққа душар етеді. Сондай құдіретті күші бар жан-жануарлардың киесі бар дейді, ал олардың өзін киелі деп атайды. Жан-жануарлардың киесін қадірлемеу – киенің қаһарын туғызады. Киенің ашуы, қаһары – кесір деп аталады», – деп түсініктеме берген. Киелі жануарларды ғылыми тілде зоолатрия деп атайды. Ол гректің «zoon» – жануар «latreіa» – құрмет тұту, табыну деген сөздерінен шыққан.
Солтүстік Америка мен Солтүстік Азия халықтары – аюды, Африка халқы – ірбісті, үндіс тайпалары – құндызды, еуропалықтар – дегелекті, славяндар – көгершінді, үнді халқы – сиырды, тибеттіктер – итті, қырғыздар – бұғыны, мысыр халқы – мысықты, скарабей қоңызын киелі деп есептейді. Қазақ халқында «киіктің де киесі бар», «иттің иесі болса, қасқырдың тәңірі бар» деген мақал-мәтелдер соның айғағы. (80 сөз)
1. Мәтінде кездесетін омоним сөз
A) Кие
B) Деп
C) Мән
D) Бақ
E) Құт

2. «Берекенің бастауы» тіркесіндегі асты сызылған сөз[1]
A) Синоним сөз
B) Көп мағыналы сөз
C) Тура мағыналы сөз
D) Антоним сөз
E) Күрделі сөз

3. Синонимдік қатардың дұрысы[1]
A) Табыну-тұтыну
B) Ырыс- жоралғы
C) Киелі-қасиетті
D) Қаһары- қадірі
E) Әдеп-құрмет

4. Мәтін мазмұнына лайықты тақырып[1]
A) Уәлиханов зерттеуі
B) Шамандықтың халқы
C) Ырым-жоралғылар
D) Киелі жануарлар
E) Құдіретті күш

5. Қазақ халқының жануарларды кие тұтуының себебі[1]
A) Жануарларды жақсы көргендіктен
B) Ырымға қатты сенгендіктен
C) Жануарлардан қорыққандықтан
D) Жануарларға жақын жүргендіктен
E) Жануарларды қолға үйреткендіктен

2- тапсырма
Киелі жануарлар болатыны сияқты кие санайтын немесе адам денсаулығына пайдасы тиетін өсімдіктер көп. Өзің білетін өсімдікті туралы 2-3 сөйлеммен сипаттап жаз
3- тапсырма
Жазылым
Өзің тұратын өлкедегі кездесетін жануарлар мен өсімдіктерді негізге ала отырып, «Туған өлкемнің жануарлар және өсімдіктер әлемі» атты шағын эссе жазыңыз. Эссе көлемі 80 сөз