1-тапсырма Мәтінді мұқият оқыңыз, ондағы тірек сөздерді, негізгі және қосымша ақпараттар мен көзқарастарды табыңыз.
Достар
Үшеуі бала кезден дос болатын. Бір сыныпта оқыды, бір ауылда өсті, бір қалада жоғарғы оқу орнын бітірді. Елдегі Жегішбек деген бастықтың тілін тапқан соң Сынапбек пен Жағымпаздың жолы болып, аттарына сай біткен мінездерінің арқасында қызметтері тез көтеріліп, дөңгеленген дүние бітіп, өмірде жолы болыңқырамай жүрген Шындықбекті шетке қағыңқырап, онымен барыс-келісті доғарып, «бала кезден бергі досымыз еді» - деп айтуға намыстаныңқырап жүрген кездері еді.
Бірде елге Тазабек деген адам бастық болып келді де сынаптай сырғанаған Сынапбек пен Жағымпазды орнынан алып, шындық үшін шырылдап жүрген Шындықбекті жоғарғы қызметке қойды. Жетімді жебеп, жұмыссызға жұмыс тауып, ашты тойындырып, асқақтағанды сабасына түсіріп, Шындықбегіңіз біраз жұмыстың басын қайырды.
Қазыналары ортайып, қызметтен шеттетілген Сынапбек пен Жағымпаз бала күндегі достары Шындықбекке келіп біреуі сынаптай сырғып, екіншісі жағымпазданып, араларында ештеңе болмағандай күй танытты.
Шындықбек бала кездегі достарын жылы қабақпен қарсы алып, келешекте дос болып қалуды құп көрсе, Сынапбек пен Жағымпаз деген аттарын «Мейірікөп» пен «Жайдары» деп өзгертулерін өтініп, сол атқа лайық болуды сұранды. «Енді өзгереміз» -деп Шындықбектен шыққан Сынапбек пен Жағымпаз елдің патшасы Түгел Сатқышбекке жоғарғы қызметтегі Шындықбектің үстінен жоқты-барды теріп, «ішіп-жеді»- деп, ең ақырында өздерінің Сынапбек, Жағымпаз деген керемет аттарын «Мейірікөп» пен «Жайдары» деген қайдағы аттарға күштеп өзгертіп жатқаны туралы арыз жазуға кірісіп кетті...
Негізгі ақпарат Қосымша ақпарат Көзқарас
1.
2.
3. 1.
2.
3. 1.
2.
3.
2- тапсырма
Жазғы салымғы Сібір өлкесінің ұзақ жылмық күндері басталды. Сабақ ерте бітеді. Балалар далаға шығып, корпус қасындағы үлкен алаңда доп ұрып ойнайды. Тапқыр, ықшамды Шоқан балалардың ішіндегі ең жатық, шебер ойнайтыны болып алды. Ойын үстіндегі айтыс-тартыс сөздер Шоқанның тілін бұрынғысынан әлдеқайда жаттықтырып, жолдасын да молықтырды. Көп ұзаған жоқ, көктем жылуы басталып, Ертіс үстінен қызыл су жүріп, жаз лебі есті. Неге екені мәлімсіз, Шоқан бұл жексенбіде Сергей ағайдың да, Васил ағайдың да үйіне бармай, Ертіс бойына баруды ойлады.
Өткен күзде ғана Омбыға келіп оқуға түскен кішкене Шоқан, дегенмен қаланың қамау көше, тар үйіне әлі жете үйрене қоймап еді. Оның есіл-дерті кең дала, еркін жүріс, сахара ауасы. Ол көктем басталғалы сабақтан босаған сағатында Ертіс бойына келеді. Алыс қырға көз салып кеп отырады. Бүтін де Шоқан ешбір баламен сөйлеспестен Ертіс бойына жөнелді.
Күн жылыныңқырап, қала жұртшылығы қыс киімінен жеңілдеп өзен бойына шыққан. Кешеден бері Ертіс өзенінің мұзы босап, қызыл су көтеріліп кетті. Ертіс бойындағы қала жұртшылығына жылдың екі мезгілі ерекше қызықты әңгіме болып қалады. Оның бірі осы көктемдегі Ертістің мұзы бұзылып, сең жүрген аласапыран кезі. Екіншісі, күзгі күн суып, Ертістің мұзы қатар кезі. Әсіресе сең жүрген кез, көктем лебімен мұнартқан дала сәулетін көтеріп, аса көңілді болады.
Кеше кешкілікте «ертең сең жүреді» деген елдің лақап сөзін естіген Шоқан түнімен елегізіп аз ұйықтаған.
Шоқанның әрдайым келгенде отыратын бір ғана орны бар. Ол Ертіс қабағының бір биік мұрыншақ жарының үсті. Тағы да сол жеріне келіп отырды. Өзен қабағы қаптаған көп адам. Бәрінің таңданары асау өзеннің бұлқынып, сең дөңгелетіп аспан атқан сағаты. Қыстай бетін басып шегендеген темірдей мұзды быт-шытын шығарып, асау ағын көтеріп, әлдеқайда әкетіп барады.
Уақыты жетіп заман жылуы келгенде, қандай күш болсын, осы өзен мұзындай қопарылады. Ағынға түсіп жылжып жөнеледі.
Күтірлеп сынған қалың мұздар бірін бірі қаға жылжып, бірі шетке қағылып, бірі ағынға түсіп, ойран-топыры шығып жатыр. Шапан жамылып, шәлісін төгілткен татар ханымдары, асыл киініп алқына басқан қала нәндерінің бәйбішелері ішін тартып, таңданып, өзен ғажайыбына үңіледі. Су бұрынғысынан әлдеқайда көтеріліп, жардың ернеуіне шыпылдап келіп, қалаға лап қоярдай лепіріп жатыр.