1.Мәтінді оқып, сұрақтарға жауап жазыңыз.
Бабаларымыз ежелден «Өнер алды – қызыл тіл» деп сөз өнерін аса жоғары бағалаған. Ақындар сөз сайысы кезінде жеңіске жетудің жолын іздеп, нақты дәлелдер келтіріп, сөзбен жеңген.
Айтыста ақындардың импровизациясы, логикасы мен дәлелінің күштілігі анық байқалуы тиіс. Сөз өнерінің, образды, көркем ойлардың тілдік көрінісін айтыс өлеңдерінен көреміз.
Ақындар тіліндегі көркем құралдарының бірі – мақал -мәтелдер. Мақал-мәтелдердің көпшілігі игі қасиеттерге үндеу, уағыздау сипатында болады. Мақал-мәтелдердің ерекшелігі – мазмұны терең, аз сөзбен көп мағына береді және көпшілігі есте тез сақталады. Айтыс өлеңдеріндегі мақал-мәтелдер т ілдің эстетикалық қызметін күшейтіп, өлең сөзді әсерлі етеді. Ал қанатты сөздер мен мақал-мәтелдер әдеби тілімізді байытуға қосқан айтыс ақындарының үлесі екендігін көрсетеді.
Бабаларымыз ежелден нені аса жоғары бағалаған?
Айтыста ақындардың несі анық байқалуы тиіс?
Ақындар тіліндегі көркем құралдарының бірі не?
Айтыс өлеңдеріндегі мақал-мәтелдер қандай қызмет атқарады?
Биыл бесінші мәрте өткізіліп отырған дәстүрлі байқау жаңартылған білім беру мазмұны аясында ұйымдастырылып отыр. Оқыту үдерісіне жаңа тәсілдерді енгізу, дарынды балаларды анықтау мақсатында бастауыш сынып мұғалімдері сан алуан жұмыстар жүргізетіні мәлім. Соның бірі – танымдық іс-әрекетке, ізденушілікке, зерттеушілікке негізделген жобалар. Байқауды ашқан «Өрлеу» БАҰО Алматы қалалық филиалының директоры Р.Сәдуақасова жас зерттеушілерге сәттілік тіледі. Ғылымның сырын ұғынуға талпынған бүлдіршіндер «Тірі табиғат», «Мен және менің әлемім», «Математика, ғылым, техника» аталымдары бойынша сынға түсті. Кішкентай зерттеушілердің арасында университеттердің ғылыми зертханаларына дейін барып, көп ізденгендері де бар. Олар жобалық жұмыстарының үлгілерін ала келіпті. Мысалы, 1-сынып оқушысы Руслан Батырхан ұсынған қауіпсіз лифт қондырғысы төтенше жағдайлардың алдын алуға арналса, 3-сынып оқушысы Кирилл Хлопунов күн қуатын пайдаланып су жылытатын қондырғы арқылы жасыл энергияны дамытуға үлес қоспақ.
Күштеп ұжымдастыруІрі жазу 1927 жылы партияның ХV съезінде елді коллективтендіруге бағыт алуға шешім қабылданды. Бұл науқан 1929 жылы Сталиннің „Правда” газетінде жарияланған „Ұлы бетбұрыс” деген мақаласынан кейін аса қарқынмен жүргізілді. 1928 жылы Қазақ АКСР Атқару комитеті мен халық комиссарлар Кеңесінің „Бай шаруашылықтарын тәркілеу” туралы қаулысы шықты. Осы қаулының негізінде жеті жүзге жуық ірі бай шаруашылықтары тәркіленіп олардың иелері қанаушы тап ретінде атылды. Осы саясат кейіннен колхоздастыру кезінде де жалғасып, оған орта шаруалар да ұшырады. Қазақстандағы коллективтендіру аса жылдамдықпен жүргізілді. 1928 жылы Қазақстанда барлық шаруа қожалықтарының 2% колхоздарға біріксе, 1930 ж. Олардың саны 50% -ке жетті. 1931 ж. Олардың саны 65% болды. Қазақстандағы коллективтендіру қазақ халқының ғасырлардан бері қолданып келе жатқан көшпелі тұрмысын, әдет-ғұрпын, салт-санасын ескерілместен жүргізілді. Шаруаларды еріксіз, зорлап колхоздарға кіргізді. Қазақтарды күштеп отырықшылыққа көшірді. Халықтың қолындағы мал еріксіз колхозға тартып алынды. Бұл істердің барлығы дайындықсыз жүргізілгендіктен және қысқы жем шөптің болмауынан Қазақстандағы мал шаруашылығы үлкен апатқа ұшырады. 1932 жылдың ақпан айына дейін колхоздардағы малдың 87% -і апатқа ұшырады.